Μέσα στην ακραία ερημιά των βουνών Allan, στα ανατολικά της Ανταρκτικής, ερευνητές εντόπισαν τον αρχαιότερο πάγο που έχει ποτέ χρονολογηθεί απευθείας στη Γη. Το δείγμα, ηλικίας περίπου έξι εκατομμυρίων ετών, ανοίγει ένα μοναδικό παράθυρο σε μια εποχή όπου ο πλανήτης μας ήταν πολύ πιο ζεστός και οι ωκεανοί σημαντικά υψηλότεροι από σήμερα.
Η ανακάλυψη δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences και αποτελεί το αποκορύφωμα πολυετούς ερευνητικής προσπάθειας. Την ηγεσία του προγράμματος είχαν η γεωχημικός Sarah Shackleton από το Woods Hole Oceanographic Institution και ο γεωλόγος John Higgins του Princeton University. Οι δύο επιστήμονες συμμετέχουν στο Center for Oldest Ice Exploration (COLDEX), μια συνεργασία δεκαπέντε αμερικανικών ιδρυμάτων υπό τον συντονισμό του Oregon State University και με χρηματοδότηση από το National Science Foundation.
Η περιοχή όπου βρέθηκε ο πάγος αποτελεί ένα φυσικό εργαστήριο του χρόνου. Οι λεγόμενοι καταβατικοί άνεμοι — ψυχρές, πυκνές ριπές που κατεβαίνουν από τα υψίπεδα της Ανταρκτικής — απομακρύνουν κάθε νέα χιονόπτωση, εμποδίζοντας τη συσσώρευση φρέσκου πάγου. Έτσι, τα βαθύτερα και αρχαιότερα στρώματα παραμένουν σχεδόν άθικτα, προστατευμένα από τη φθορά και τη θερμική μεταβολή. Χάρη σε αυτές τις συνθήκες, οι επιστήμονες χρειάστηκε να τρυπήσουν μόλις 200 μέτρα για να φτάσουν σε πάγο ηλικίας εκατομμυρίων ετών, βάθος εντυπωσιακά μικρό συγκριτικά με τα γιγαντιαία γεωτρητικά έργα που φτάνουν σε βάθη άνω των 2.000 μέτρων.
«Οι πυρήνες πάγου είναι σαν μηχανές του χρόνου», εξήγησε η Shackleton. «Κάθε παγιδευμένη φυσαλίδα αέρα είναι μια άμεση μαρτυρία για την ατμόσφαιρα του παρελθόντος». Η ανάλυση των ισοτόπων οξυγόνου που περιέχονται στον πάγο αποκάλυψε ότι η Ανταρκτική έχει ψυχρανθεί περίπου κατά 12 βαθμούς Κελσίου μέσα στα τελευταία έξι εκατομμύρια χρόνια. Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες διαθέτουν έναν απτό αριθμό που περιγράφει τη μακροπρόθεσμη ψύξη της ηπείρου.
Ο Ed Brook, διευθυντής του COLDEX, παραδέχτηκε ότι η ομάδα αρχικά ήλπιζε να εντοπίσει πάγο ηλικίας περίπου τριών εκατομμυρίων ετών, ήδη κάτι εντυπωσιακό. Όμως τα ευρήματα ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. «Πρόκειται για το είδος της ανακάλυψης που σε κάνει να αναθεωρήσεις τι θεωρείς εφικτό», σημείωσε. Το επόμενο βήμα του προγράμματος είναι η αναζήτηση ακόμα παλαιότερου πάγου, ώστε να επεκταθεί το αρχείο του παγκόσμιου κλίματος πέρα από το όριο του ενός εκατομμυρίου ετών, που μέχρι σήμερα αποτελούσε το ανώτατο χρονικό βάθος των γνωστών δειγμάτων από το εσωτερικό της Ανταρκτικής.
Σε αντίθεση με τις βαθιές γεωτρήσεις που πραγματοποιούνται στο κέντρο του παγοκαλύμματος, η ομάδα του COLDEX επικεντρώνεται στις «παρυφές», περιοχές όπου η τοπογραφία των βουνών και η αργή ροή των παγετώνων επιτρέπουν στα αρχαία στρώματα να επιβιώνουν κοντά στην επιφάνεια. «Οι άνεμοι απομακρύνουν το φρέσκο χιόνι και το δριμύ ψύχος επιβραδύνει την κίνηση του πάγου», εξήγησε η Shackleton. «Το αποτέλεσμα είναι ένα φυσικό αρχείο κλιματικών δεδομένων που παραμένει σχεδόν αμετάβλητο στο πέρασμα του χρόνου».
Για τη χρονολόγηση των δειγμάτων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια καινοτόμα τεχνική που βασίζεται στη μέτρηση ενός σπάνιου ισοτόπου του αργού, ενός ευγενούς αερίου. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν να προσδιορίσουν όχι μόνο την ηλικία του ίδιου του πάγου αλλά και του αέρα που παγιδεύτηκε μέσα του πριν από εκατομμύρια χρόνια. Οι μετρήσεις αυτές αποτελούν ένα εξαιρετικά πολύτιμο εργαλείο για την κατανόηση της εξέλιξης των θερμοκρασιών και των συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου μέσα στους γεωλογικούς αιώνες.
Η σημασία αυτής της ανακάλυψης δεν περιορίζεται στη γεωλογία. Τα δεδομένα από τον αρχαιότερο πάγο της Γης μπορούν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν πώς αντέδρασε το κλιματικό σύστημα του πλανήτη σε περιόδους φυσικής υπερθέρμανσης, παρέχοντας κρίσιμα στοιχεία για το μέλλον που διαμορφώνεται από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Όπως επισημαίνει ο Brook, «το παρελθόν είναι ο μόνος πραγματικός οδηγός που έχουμε για να καταλάβουμε πού κατευθύνεται το κλίμα».
Στους επόμενους μήνες, η ομάδα του COLDEX θα επιστρέψει στα Allan Hills για να συνεχίσει τις γεωτρήσεις, με την ελπίδα να εντοπίσει ακόμη παλαιότερα στρώματα πάγου, ίσως κατάλοιπα εποχών που αγγίζουν τα πρώτα κεφάλαια της ιστορίας της Γης.
[source]
