Όταν κοιτάμε μια κότα, σπάνια σκεφτόμαστε πώς εκείνη βλέπει εμάς. Όμως, σύμφωνα με τον Seth από το Gibson Branch Homestead στο Μισισίπι, οι κότες δεν ζουν απλώς σε έναν διαφορετικό ρυθμό από τον δικό μας, βλέπουν έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο. Σε ένα video που εξηγεί με απλό αλλά γλαφυρό τρόπο τη βιολογία της όρασης των πτηνών, ο Seth ξεδιπλώνει ένα μικρό θαύμα φυσικής μηχανικής: το πώς τα μάτια μιας κότας συλλαμβάνουν το φως, τα χρώματα και την κίνηση.
Το πρώτο που πρέπει να γνωρίζει κανείς είναι πως η όραση μιας κότας είναι εντυπωσιακά ανώτερη από αυτή των ανθρώπων όταν πρόκειται για χρώμα. Εμείς διαθέτουμε τρεις τύπους φωτοϋποδοχέων (κόνια) στα μάτια μας, που αντιλαμβάνονται το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Οι κότες, αντίθετα, έχουν πέντε. Αυτό σημαίνει πως μπορούν να δουν ένα πολύ ευρύτερο φάσμα αποχρώσεων, συμπεριλαμβανομένης και της υπεριώδους (UV) ακτινοβολίας, μια διάσταση φωτός εντελώς αόρατη για τον άνθρωπο.
Αυτός ο «πέμπτος» τύπος όρασης τους επιτρέπει να βλέπουν λεπτομέρειες που για εμάς είναι αδύνατο να διακρίνουμε. Για παράδειγμα, τα φτερά κάθε κότας έχουν μοναδικά μοτίβα UV ανακλάσεων, τα οποία λειτουργούν σαν «ταυτότητες». Με άλλα λόγια, εκεί όπου εμείς βλέπουμε ένα κοπάδι ίδιων καφέ ή λευκών πτηνών, οι ίδιες βλέπουν ένα φάσμα φωτεινών υπογραφών που τις βοηθά να αναγνωρίζουν η μία την άλλη.
Η όρασή τους, ωστόσο, δεν είναι μόνο πιο «πολύχρωμη», αλλά και πιο πλατιά. Οι κότες έχουν σχεδόν πανοραμικό πεδίο όρασης, περίπου 300 μοιρών, λόγω της τοποθέτησης των ματιών τους στα πλάγια του κεφαλιού. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να εντοπίζουν κίνηση γύρω τους με εξαιρετική ακρίβεια, κάτι απαραίτητο για ένα ζώο που αποτελεί συχνά θήραμα. Όμως αυτή η ευρεία γωνία έχει ένα τίμημα: η όρασή τους δεν είναι στερεοσκοπική, δηλαδή δεν υπολογίζουν βάθος με τον ίδιο τρόπο που το κάνουμε εμείς. Για να αντισταθμίσουν αυτή την αδυναμία, κινούν συνεχώς το κεφάλι τους μπρος-πίσω όταν περπατούν ή παρατηρούν κάτι. Αυτό το χαρακτηριστικό «κούνημα» δεν είναι απλώς ιδιοτροπία, αλλά τρόπος να σταθεροποιήσουν την εικόνα που λαμβάνουν — μια φυσική σταθεροποίηση κάμερας πριν ακόμη υπάρξουν κάμερες.
Η μεγάλη αντίθεση με τον άνθρωπο εμφανίζεται όταν πέσει η νύχτα. Οι κότες διαθέτουν εξαιρετική όραση στο φως της ημέρας, αλλά πρακτικά δεν βλέπουν τίποτα στο σκοτάδι. Τα μάτια τους είναι προσαρμοσμένα στην ηλιοφάνεια, όχι στη χαμηλή φωτεινότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που όταν νυχτώνει, πηγαίνουν αυτόματα στο κοτέτσι, όχι επειδή απλώς «νυστάζουν», αλλά επειδή χάνουν πλήρως την οπτική τους ικανότητα. Η φύση το έχει ρυθμίσει έτσι ώστε να ξεκουράζονται και να αποφεύγουν κινδύνους που δεν μπορούν να δουν να έρχονται.
Η ικανότητα τους να αντιλαμβάνονται το υπεριώδες φως παίζει, επίσης, σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά και την κοινωνική τους ζωή. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι όταν το φως του ήλιου φιλτράρεται ή αλλάζει, επηρεάζει την ιεραρχία μέσα στο κοπάδι, κάποιες κότες φαίνονται κυριολεκτικά διαφορετικές στα μάτια των άλλων υπό διαφορετικό φωτισμό. Για αυτές, λοιπόν, το φως δεν είναι μόνο ζήτημα όρασης, αλλά και κοινωνικής επικοινωνίας.
Επιπλέον, αυτή η ιδιαίτερη οπτική ευαισθησία έχει εφαρμογές ακόμη και στη γεωργία. Οι εκτροφείς που κατανοούν τη σημασία της UV όρασης φροντίζουν ώστε οι χώροι όπου ζουν οι κότες να έχουν φυσικό φωτισμό, προκειμένου να διατηρούνται τα επίπεδα στρες χαμηλά και η συμπεριφορά πιο ισορροπημένη. Στο τεχνητό φως χωρίς UV, οι κότες κυριολεκτικά δεν «βλέπουν» σωστά τον κόσμο τους κι αυτό μπορεί να τις κάνει πιο ανήσυχες ή επιθετικές.
Το βίντεο του Seth δεν είναι απλώς μια επιστημονική εξήγηση, αλλά μια υπενθύμιση ότι τα πλάσματα γύρω μας αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με τρόπους που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Ο κόσμος μιας κότας είναι πιο φωτεινός, πιο γεμάτος χρώμα και λεπτομέρεια απ’ όσο θα μπορούσαμε να υποψιαστούμε, αλλά ταυτόχρονα και πιο ευάλωτος στο σκοτάδι.
