Η αντίληψη ότι οι αριστερόχειρες είναι πιο δημιουργικοί από τους δεξιόχειρες έχει διατηρηθεί για δεκαετίες, υποστηριζόμενη από λαϊκές αφηγήσεις, την εικόνα του «βασανισμένου καλλιτέχνη» και την ιδιαίτερη θέση που κατέχουν οι αριστερόχειρες ως μια μειοψηφία του πληθυσμού. Ωστόσο, σύμφωνα με μια ευρείας κλίμακας επιστημονική ανάλυση, δεν υπάρχει πραγματική βάση για αυτόν τον ισχυρισμό — και μάλιστα, τα στοιχεία υποδηλώνουν πως αν κάποια πλευρά παρουσιάζει ελαφρώς αυξημένη δημιουργικότητα, αυτή είναι οι δεξιόχειρες.
Ο Daniel Casasanto, αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Handedness and Creativity: Facts and Fictions, που δημοσιεύτηκε στο Psychonomic Bulletin and Review, δηλώνει ξεκάθαρα: «Τα δεδομένα δεν υποστηρίζουν ότι οι αριστερόχειρες έχουν κάποιο πλεονέκτημα στη δημιουργική σκέψη». Αντιθέτως, σημειώνει πως υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δεξιόχειρες αποδίδουν καλύτερα σε συγκεκριμένες εργαστηριακές δοκιμές δημιουργικότητας και, το κυριότερο, ότι κυριαρχούν σε επαγγελματικούς τομείς που απαιτούν υψηλά επίπεδα δημιουργικής σκέψης.
Η μελέτη βασίστηκε σε μετα-ανάλυση σχεδόν 1.000 επιστημονικών δημοσιεύσεων που καλύπτουν έναν αιώνα ερευνών, από το 1900 έως σήμερα. Η πλειονότητα των εργασιών αποκλείστηκε από την τελική ανάλυση, είτε επειδή δεν περιείχαν τυποποιημένα δεδομένα, είτε επειδή εστίαζαν αποκλειστικά σε δεξιόχειρες, κάτι συνηθισμένο στις μελέτες που αναζητούν ομοιογενή δείγματα. Στην τελική ανάλυση συμπεριλήφθηκαν μόλις 17 μελέτες, οι οποίες περιλάμβαναν σχεδόν 50 επιμέρους μέτρα συσχέτισης της χειροκρατίας με τη δημιουργική σκέψη.
Το βασικό εύρημα; Η χειροκρατία δεν φαίνεται να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στις πιο συνήθεις μεθόδους μέτρησης της λεγόμενης «αποκλίνουσας σκέψης» της ικανότητας, δηλαδή, να δημιουργεί κανείς απρόβλεπτες και πρωτότυπες λύσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δεξιόχειρες είχαν μικρό προβάδισμα, αν και συνολικά η διαφορά ήταν αμελητέα.
Αν τα επιστημονικά δεδομένα δεν στηρίζουν τον ισχυρισμό περί ανωτερότητας των αριστερόχειρων στη δημιουργικότητα, πώς εξηγείται η επιμονή αυτού του μύθου; Οι ερευνητές αποδίδουν τη δημοφιλία του σε τρεις βασικούς παράγοντες.
Ο πρώτος αφορά την ίδια τη σπανιότητα της αριστεροχειρίας. Με δεδομένο ότι οι αριστερόχειρες αντιστοιχούν σε περίπου 10% του πληθυσμού, η σπανιότητα τους λειτουργεί ως συνειρμική γέφυρα με την επίσης σπάνια δημιουργική ιδιοφυΐα. Με άλλα λόγια, επειδή και τα δύο φαινόμενα είναι ασυνήθιστα, είναι εύκολο να υποτεθεί ότι συνδέονται μεταξύ τους.
Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με τη συχνή σύνδεση της δημιουργικότητας με ψυχικές διαταραχές. Οι αριστερόχειρες, όπως δείχνουν ορισμένες μελέτες, εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης και σχιζοφρένειας. Επειδή πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι έχουν συνδεθεί ιστορικά με ψυχικά νοσήματα, η εικόνα του «βασανισμένου καλλιτέχνη» — που είναι συχνά αριστερόχειρας — ενισχύει την εντύπωση μιας δημιουργικής υπεροχής.
Ο τρίτος λόγος είναι πιο τεχνικός αλλά εξίσου σημαντικός. Σύμφωνα με τον Casasanto, ο μύθος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα «στατιστικής επιλεκτικότητας», δηλαδή της τάσης να δίδεται έμφαση σε λίγες μελέτες με μικρό ή προκατειλημμένο δείγμα, οι οποίες ενισχύουν μια προϋπάρχουσα πεποίθηση. Για παράδειγμα, είναι αλήθεια ότι σε επαγγέλματα όπως η τέχνη και η μουσική οι αριστερόχειρες είναι ελαφρώς υπερ-αντιπροσωπευμένοι. Όμως, η γενίκευση αυτών των παρατηρήσεων οδηγεί σε παραπλανητικά συμπεράσματα.
Το να βλέπουμε πολλούς αριστερόχειρες σε συγκεκριμένους καλλιτεχνικούς χώρους και να καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όλοι οι αριστερόχειρες είναι δημιουργικοί, είναι ένα στατιστικό λάθος που γίνεται πολύ συχνά. Αν όμως διευρύνουμε το φάσμα και εξετάσουμε μια μεγάλη γκάμα επαγγελμάτων χωρίς προκατάληψη, τότε αυτή η φαινομενική υπεροχή εξαφανίζεται.
Η μελέτη δεν αποσκοπεί στο να υποβαθμίσει τις δυνατότητες των αριστερόχειρων, αλλά να αναδείξει τη σημασία της επιστημονικής τεκμηρίωσης απέναντι στους δημοφιλείς μύθους. Όπως φαίνεται, η δημιουργικότητα δεν εξαρτάται από το ποιο χέρι χρησιμοποιούμε περισσότερο, αλλά από ένα πλήθος άλλων βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Και τελικά, ίσως η πραγματική δημιουργία να ξεκινά όχι από το χέρι, αλλά από το μυαλό — ανεξαρτήτως κατεύθυνσης.
[via]
