Μια νέα εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο η φύση «αναπνέει» έρχεται στο φως μέσα από πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Climate Change. Ερευνητές με επικεφαλής τον Yulong Zhang από το Duke University ανέλυσαν σχεδόν είκοσι χρόνια δορυφορικών δεδομένων και κατέληξαν σε ένα εντυπωσιακό συμπέρασμα: η ικανότητα των οικοσυστημάτων να μετατρέπουν το ηλιακό φως σε ενέργεια και βιομάζα έχει αυξηθεί σημαντικά σε παγκόσμια κλίμακα. Ωστόσο, αυτή η αύξηση δεν είναι ομοιόμορφη, καθώς η ξηρά κερδίζει έδαφος, ενώ οι θάλασσες δείχνουν να υποχωρούν.
Συγκεκριμένα, την περίοδο 2003-2021, οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί απορρόφησαν κατά μέσο όρο 0,2 δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα περισσότερους ετησίως. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη συμβολή στη μείωση του ρυθμού της κλιματικής αλλαγής, καθώς κάθε μόριο CO2 που δεσμεύεται από τη φύση δεν καταλήγει στην ατμόσφαιρα. Όμως, η εικόνα διαφοροποιείται δραστικά ανάμεσα στα χερσαία και τα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Στη στεριά, κυρίως σε βόρεια και εύκρατα γεωγραφικά πλάτη, η άνοδος της θερμοκρασίας φαίνεται να λειτουργεί ευεργετικά. Οι ήπιοι καλοκαιρινοί μήνες και οι πρώιμες άνοιξες επιμηκύνουν την περίοδο ανάπτυξης των φυτών, με αποτέλεσμα δάση και λιβάδια να εντείνουν τη φωτοσυνθετική τους δραστηριότητα. Η φύση εκμεταλλεύεται το πιο ήπιο κλίμα για να αποθηκεύει περισσότερη ενέργεια και να δεσμεύει μεγαλύτερες ποσότητες άνθρακα.
Αντίθετα, στις θάλασσες η ίδια κλιματική μεταβολή έχει αντίθετη επίδραση. Στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Ειρηνικό Ωκεανό, η αύξηση της θερμοκρασίας περιορίζει τη ζωτικότητα του φυτοπλαγκτού. Αυτό μεταφράζεται σε μείωση της ικανότητας απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 0,1 δισεκατομμύριο τόνους ετησίως. Το φυτοπλαγκτόν, θεμέλιος λίθος της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας, εμφανίζει μειωμένη αποδοτικότητα, γεγονός που μπορεί να έχει αλυσιδωτές συνέπειες για ολόκληρο το θαλάσσιο οικοσύστημα.
Τα δορυφορικά δεδομένα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξαγωγή αυτών των συμπερασμάτων. Μετρώντας τα επίπεδα χλωροφύλλης τόσο στα φύλλα των χερσαίων φυτών όσο και στους μικροοργανισμούς της θάλασσας, οι επιστήμονες μπόρεσαν να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο την ένταση της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας. Όπως εξήγησε η Wenhong Li, συν-συγγραφέας της μελέτης, η υπερθέρμανση του πλανήτη «ξανασχεδιάζει τον χάρτη της πρωτογενούς παραγωγής». Στη στεριά, τα φυτά ωφελούνται από την παράταση των περιόδων ανάπτυξης, ενώ στους τροπικούς ωκεανούς η θερμότητα εξασθενεί το φυτοπλαγκτόν, με πιθανές συνέπειες για όλη τη θαλάσσια τροφική αλυσίδα.
Η εικόνα που προκύπτει είναι σύνθετη. Από τη μια πλευρά, τα χερσαία φυτά δείχνουν να απορροφούν περισσότερες εκπομπές άνθρακα, αντισταθμίζοντας εν μέρει την ανθρώπινη δραστηριότητα. Από την άλλη, η πτώση της παραγωγικότητας στους ωκεανούς εγείρει ανησυχίες για το μέλλον του πλανήτη. Οι θάλασσες έχουν λειτουργήσει για αιώνες ως ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς «αποθηκευτικούς χώρους» διοξειδίου του άνθρακα. Αν η ικανότητά τους να παγιδεύουν άνθρακα μειώνεται, τότε η ισορροπία του κλίματος κινδυνεύει να διαταραχθεί σοβαρά.
Η μελέτη καταγράφει μια μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο: οι πράσινες εκτάσεις ενισχύουν την παρουσία τους ως «σύμμαχοι» στην κλιματική μάχη, ενώ οι θερμές θάλασσες δείχνουν σημάδια εξάντλησης. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν η αύξηση της φωτοσύνθεσης στη στεριά μπορεί πράγματι να αντισταθμίσει τη μείωση στη θάλασσα, ή αν τελικά η παγκόσμια ισορροπία άνθρακα θα στραφεί προς μια πιο ασταθή κατεύθυνση.
Πέρα από τον ρόλο τους στην απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν και τη βιοποικιλότητα. Στα δάση και στις πεδιάδες, η μεγαλύτερη παραγωγικότητα μπορεί να ενισχύσει τα οικοσυστήματα και να προσφέρει περισσότερους πόρους σε ζώα και φυτά. Στους ωκεανούς όμως, η αποδυνάμωση του φυτοπλαγκτού απειλεί να περιορίσει την τροφή για ψάρια και θαλάσσια θηλαστικά, οδηγώντας σε αλυσιδωτές συνέπειες που μπορεί να φτάσουν μέχρι και την ανθρώπινη αλιεία.
Η έρευνα του Zhang και της ομάδας του δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει ομοιόμορφα τα οικοσυστήματα, αλλά δημιουργεί νικητές και χαμένους. Ο πλανήτης μοιάζει να «αναδιατάσσει» τις ισορροπίες της ζωής, με τα δάση και τις πεδιάδες να ενισχύουν τον ρόλο τους και τους ωκεανούς να χάνουν μέρος της δύναμής τους. Το στοίχημα πλέον είναι να κατανοήσουμε σε βάθος αυτές τις αλλαγές και να προβλέψουμε πώς θα επηρεάσουν το κλίμα και τη βιοποικιλότητα στις επόμενες δεκαετίες.
[via]
