Ένα καταστροφικό σεισμικό γεγονός στην καρδιά της Μιανμάρ τον Μάρτιο του 2025 προσέφερε στους επιστήμονες μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία να μελετήσουν τη σεισμική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο. Σεισμός μεγέθους 7,7 Ρίχτερ έπληξε την περιοχή κατά τη διάρκεια των μεσημεριανών ωρών της Παρασκευής, στις 28 Μαρτίου, με επίκεντρο κοντά στην πόλη Mandalay, τη δεύτερη μεγαλύτερη της χώρας.
Ήταν ο ισχυρότερος σεισμός που καταγράφηκε στη Μιανμάρ εδώ και πάνω από έναν αιώνα, και ο δεύτερος πιο φονικός στη σύγχρονη ιστορία της. Ωστόσο, πέρα από την τραγική του διάσταση, το φαινόμενο αυτό μετατράπηκε σε έναν επιστημονικό θησαυρό, χάρη σε μια κάμερα ασφαλείας που κατέγραψε τη στιγμή της ρηγματώδους μετακίνησης, δίνοντας για πρώτη φορά στους ερευνητές τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν το φαινόμενο της ρήξης «ζωντανά».
Το ρήγμα που ενεργοποιήθηκε ανήκει στην κατηγορία των οριζόντιας μετατόπισης (strike-slip), όπου δύο τεκτονικές πλάκες κινούνται πλάγια, η μία σε αντίθετη κατεύθυνση από την άλλη, κατά μήκος μιας κατακόρυφης επιφάνειας. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Γη φαίνεται κυριολεκτικά να σκίζεται στα δύο.
Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες βασίζονταν σε δεδομένα από σεισμογράφους που βρίσκονταν μακριά από τις γραμμές των ρηγμάτων για να αναλύσουν την ταχύτητα και τη μορφή αυτών των μετατοπίσεων. Έτσι, τα συμπεράσματα για το αν η ρήξη ήταν στιγμιαία ή αν η μετατόπιση ακολουθούσε καμπυλωτή τροχιά παρέμεναν θεωρητικά.
Αυτό όμως άλλαξε χάρη στο βίντεο που κατέγραψε κάμερα κοντά στη γραμμή του ρήγματος. Ερευνητές του Kyoto University αξιοποίησαν αυτή την καταγραφή για να αναλύσουν τη σεισμική κίνηση καρέ-καρέ, χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται «σταυροειδής συσχέτιση εικονοστοιχείων» (pixel cross-correlation). Μέσα από αυτήν την ανάλυση διαπιστώθηκε ότι το ρήγμα μετατοπίστηκε κατά 2,5 μέτρα μέσα σε μόλις 1,3 δευτερόλεπτα, με μέγιστη ταχύτητα 3,2 μέτρα ανά δευτερόλεπτο.
Η εξαιρετικά σύντομη διάρκεια αυτής της κίνησης επιβεβαιώνει πως πρόκειται για μια λεγόμενη «παλμική ρήξη», κατά την οποία η μετατόπιση εξαπλώνεται σαν κύμα, με ένταση και ταχύτητα, όπως όταν τινάζουμε ένα χαλί από τη μία του άκρη και βλέπουμε το κύμα να ταξιδεύει στην επιφάνειά του.
Όπως εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης Jesse Kearse, η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνει μια σειρά από θεωρητικές προσεγγίσεις, ενώ ταυτόχρονα φέρνει στο φως έναν άλλο ενδιαφέροντα παράγοντα: η διαδρομή της μετατόπισης δεν ήταν ευθύγραμμη, αλλά διέγραψε μια ελαφριά καμπύλη. Η καμπυλότητα αυτή ενδέχεται να αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό στις σεισμικές μετακινήσεις αυτού του τύπου, υποδηλώνοντας πως τέτοιες ρήξεις σπανίως ακολουθούν απόλυτα γραμμική πορεία.
Η καταγραφή αυτή αποδεικνύει πόσο ισχυρό εργαλείο μπορεί να αποτελέσει η ανάλυση βίντεο για την επιστήμη της σεισμολογίας. Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες είχαν τη δυνατότητα να μετρήσουν με ακρίβεια την ταχύτητα, την απόσταση και την κατεύθυνση της ρήξης, χωρίς να βασίζονται σε μοντέλα ή σε δεδομένα από μακρινούς αισθητήρες.
Σύμφωνα με τον Kearse, οι προσδοκίες για το τι θα μπορούσε να προσφέρει αυτό το βίντεο ήταν αρχικά περιορισμένες. Όμως η τελική ανάλυση προσέφερε «μια απρόσμενη ποικιλία λεπτομερών παρατηρήσεων», δίνοντας στους επιστήμονες πολύτιμα δεδομένα για τη φυσική της σεισμικής πηγής.
Το επόμενο βήμα της ερευνητικής ομάδας περιλαμβάνει τη δημιουργία φυσικών μοντέλων που θα επιχειρήσουν να εξηγήσουν ποιοι παράγοντες επηρεάζουν και καθορίζουν την καμπύλη και την ένταση της ρήξης, όπως καταγράφηκαν σε αυτή τη μοναδική περίπτωση.
[via]
