Μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις των τελευταίων ετών στον τομέα του μεταβολισμού έρχεται από το University of Texas Southwestern και αναδεικνύει έναν νέο, απρόσμενο πρωταγωνιστή στον τρόπο με τον οποίο τα λιποκύτταρα αποθηκεύουν λίπος. Πρόκειται για μια μικροσκοπική πρωτεΐνη που φαίνεται να καθορίζει πόσο λίπος μπορεί να χωρέσει κάθε κύτταρο, ανοίγοντας έναν εντελώς νέο δρόμο για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των μεταβολικών νοσημάτων.
Η βάση του προβλήματος είναι γνωστή: τα λιποκύτταρα μεγαλώνουν όσο γεμίζουν με λιπιδικούς θύλακες που δεν χρησιμοποιούνται για ενέργεια. Αυτό το «φούσκωμα» των κυττάρων παίζει κεντρικό ρόλο όχι μόνο στην παχυσαρκία αλλά και σε παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 2, η λιπώδης διήθηση του ήπατος και η λιποδυστροφία. Εκεί όμως που επί δεκαετίες η επιστήμη έβλεπε μόνο το αποτέλεσμα, τώρα αρχίζει να ξετυλίγει το μηχανισμό που το προκαλεί.
Στο επίκεντρο της προσοχής βρίσκεται μια πρωτεΐνη με το όνομα αδιπογενίνη. Αν και είχε εντοπιστεί εδώ και χρόνια, ο ρόλος της παρέμενε ασαφής. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η πρωτεΐνη σεϊπίνη είναι απαραίτητη για την ομαλή αποθήκευση λιπιδίων, όμως ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε δεν είχε αποσαφηνιστεί. Η νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι η αδιπογενίνη δεν είναι απλώς συνεργός στη διαδικασία, αλλά αποτελεί τον μοριακό διακόπτη που καθορίζει το μέγεθος των λιπιδικών σταγονιδίων και άρα και το μέγεθος των ίδιων των λιποκυττάρων.
Για να φτάσουν σε αυτή την ανακάλυψη, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν κρυοηλεκτρονική μικροσκοπία, μια τεχνική που επιτρέπει την απεικόνιση μορίων σε εξαιρετικά υψηλή ανάλυση. Όπως αποδείχθηκε, η αδιπογενίνη ενισχύει τη δομική σταθερότητα της σεϊπίνης και βελτιώνει την ικανότητά της να σχηματίζει και να μεταφέρει λιπιδικά σταγονίδια μέσα στα κύτταρα. Με απλά λόγια, κάνει τα λιποκύτταρα πιο «δεκτικά» στο να χωρούν μεγαλύτερες ποσότητες λίπους.
Τα αποτελέσματα σε πειραματόζωα είναι αποκαλυπτικά. Όταν οι ερευνητές μπλόκαραν την παραγωγή αδιπογενίνης σε ποντίκια, τα λιποκύτταρά τους παρέμειναν μικρότερα, με πολύ μικρότερους θύλακες λίπους στο εσωτερικό τους. Αντίθετα, στα ποντίκια με υπερπαραγωγή της πρωτεΐνης, τα κύτταρα γίνονταν σημαντικά μεγαλύτερα επειδή μπορούσαν να αποθηκεύσουν πολύ ογκωδέστερα σταγονίδια λιπιδίων. Η αδιπογενίνη λειτουργούσε ουσιαστικά ως ρυθμιστής που καθορίζει πόσο «φορτίο» μπορεί να σηκώσει κάθε κύτταρο.
Σύμφωνα με τον Philipp Scherer από το UT Southwestern, πρόκειται για μια ανακάλυψη με άμεσες κλινικές προεκτάσεις. Η αδιπογενίνη μετατρέπεται σε έναν πιθανό θεραπευτικό στόχο, έναν τρόπο να σταματήσει κανείς την υπερβολική αποθήκευση λίπους πριν καν αυτή ξεκινήσει. Εφόσον η πρωτεΐνη αποτελεί τον μοχλό που ενισχύει τη δράση της σεϊπίνης, η αναστολή της θα μπορούσε να περιορίσει το μέγεθος των λιποκυττάρων, καθιστώντας την παχυσαρκία πιο δύσκολο να αναπτυχθεί αλλά και πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί.
Η έρευνα αναδεικνύει επίσης και μια πιο λεπτή πτυχή του μεταβολισμού: δεν αποτελούν όλες οι μορφές αποθήκευσης λίπους πρόβλημα. Σε ορισμένες παθήσεις, όπως η λιποδυστροφία, το ζήτημα δεν είναι η υπερβολική συσσώρευση αλλά η αδυναμία σωστής αποθήκευσης, που οδηγεί σε επικίνδυνη συσσώρευση λίπους σε όργανα όπως το ήπαρ. Η αδιπογενίνη, επομένως, θα μπορούσε να γίνει εργαλείο είτε για να περιορίσει την παθολογική αποθήκευση λίπους είτε για να ενισχύσει την υγιή αποθήκευση όταν χρειάζεται.
Το γεγονός ότι η μελέτη έγινε εξώφυλλο στο Science δεν αποτελεί έκπληξη. Προσφέρει μια νέα ερμηνεία για ένα πρόβλημα που η επιστήμη πίστευε ότι κατανοούσε καλά. Η ανακάλυψη ενός μοριακού διακόπτη που αυξάνει ή μειώνει την ικανότητα αποθήκευσης λίπους ανοίγει μια εντελώς νέα κατεύθυνση για θεραπείες που στοχεύουν όχι απλώς στη μείωση βάρους, αλλά στην επαναρύθμιση του ίδιου του τρόπου που τα κύτταρα διαχειρίζονται την ενέργεια.
Αν η αδιπογενίνη αποδειχθεί ότι μπορεί να στοχοποιηθεί με φάρμακα με ασφάλεια, μπορεί να δούμε μια νέα γενιά αγωγών που δεν θα περιορίζονται σε ορμονική ή συμπεριφορική παρέμβαση, αλλά θα επεμβαίνουν κατευθείαν στον κυτταρικό μηχανισμό. Αυτό θα επέτρεπε σε θεραπείες να αποτρέπουν την παχυσαρκία πολύ πριν γίνει ορατή ως πρόβλημα, αλλά και να ενισχύουν την υγιή λειτουργία του λιπώδους ιστού σε όσους τη χρειάζονται.
