Μια απλή, γρήγορη σάρωση του ματιού μπορεί σύντομα να αποτελέσει το νέο «όπλο» των γιατρών για την έγκαιρη ανίχνευση καρδιολογικών προβλημάτων και για τη μέτρηση του ρυθμού με τον οποίο γερνάμε βιολογικά. Μια νέα μελέτη από ερευνητές στο Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά δείχνει ότι τα μάτια μας κρύβουν πολύ περισσότερες πληροφορίες απ’ ό,τι φανταζόμασταν — και ίσως σύντομα γίνουν ένα αναίμακτο εργαλείο πρόληψης για σοβαρές παθήσεις.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances, βασίζεται σε μια απλή αλλά ισχυρή ιδέα: ότι τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία στο πίσω μέρος του ματιού μας, στον αμφιβληστροειδή, αντικατοπτρίζουν την κατάσταση ολόκληρου του κυκλοφορικού συστήματος. Με άλλα λόγια, όσα «διαβάζουμε» στα μάτια μας μπορούν να μας πουν πολλά για την καρδιά, τα αγγεία και τη διαδικασία της γήρανσης.
«Το μάτι προσφέρει ένα μοναδικό, μη επεμβατικό παράθυρο στο κυκλοφορικό σύστημα του σώματος», εξηγεί η γενετίστρια Marie Pigeyre από το McMaster University του Καναδά. «Οι αλλαγές στα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς συχνά αντικατοπτρίζουν μεταβολές που συμβαίνουν σε ολόκληρο το δίκτυο των μικρών αγγείων του οργανισμού».
Η ιδέα δεν είναι εντελώς καινούρια. Προηγούμενες έρευνες είχαν ήδη εντοπίσει σχέση ανάμεσα στην πολυπλοκότητα του αγγειακού δικτύου του αμφιβληστροειδούς και στη γενικότερη υγεία της καρδιάς. Αυτό που κάνει τη νέα μελέτη να ξεχωρίζει είναι ότι οι επιστήμονες μπόρεσαν να εμβαθύνουν στα γενετικά θεμέλια αυτής της σχέσης.
Αναλύοντας δεδομένα από 74.434 εθελοντές, οι ερευνητές χαρτογράφησαν τόσο τις οφθαλμολογικές απεικονίσεις όσο και τα γονιδιακά τους προφίλ. Διαπίστωσαν πως όσοι είχαν απλούστερα και λιγότερο διακλαδισμένα αιμοφόρα αγγεία στον αμφιβληστροειδή παρουσίαζαν και υψηλότερο γενετικό κίνδυνο για καρδιαγγειακές νόσους. Η διαπίστωση αυτή βασίστηκε στη μέθοδο της λεγόμενης Μεντελικής τυχαιοποίησης, μια στατιστική προσέγγιση που χρησιμοποιεί γενετικές παραλλαγές ως «φυσικά πειράματα» για να εντοπίσει αιτιώδεις σχέσεις ανάμεσα σε βιολογικούς παράγοντες και ασθένειες.
Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι η απλότητα των αγγείων του ματιού δεν είναι απλώς ένα τυχαίο συνοδευτικό φαινόμενο της γήρανσης ή της καρδιακής επιβάρυνσης· πιθανότατα προκαλείται από τους ίδιους βιολογικούς μηχανισμούς που οδηγούν σε φθορά του αγγειακού συστήματος.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από μια δεύτερη ομάδα συμμετεχόντων, οι επιστήμονες εντόπισαν και δύο συγκεκριμένες πρωτεΐνες που φαίνεται να εμπλέκονται στη διαδικασία: τις MMP12 και IgG–Fc receptor IIb. Οι ουσίες αυτές συνδέονται με φλεγμονώδεις αντιδράσεις και με τη λειτουργία των αγγείων, ανοίγοντας τον δρόμο για πιθανούς νέους θεραπευτικούς στόχους.
«Συνδέοντας τις απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς με τα γενετικά δεδομένα και τους βιοδείκτες του αίματος, μπορέσαμε να αποκαλύψουμε μοριακές οδούς που εξηγούν πώς η γήρανση επηρεάζει το αγγειακό σύστημα», σημειώνει η Pigeyre.
Η σημασία αυτής της ανακάλυψης είναι προφανής: σήμερα, για να εκτιμηθεί ο κίνδυνος εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά επεισόδια ή άνοια, απαιτούνται εκτενείς και δαπανηρές εξετάσεις. Αν όμως μια απλή οφθαλμολογική σάρωση μπορεί να παρέχει τις ίδιες πληροφορίες, τότε οι προληπτικοί έλεγχοι θα μπορούσαν να γίνουν ευκολότεροι, ταχύτεροι και προσβάσιμοι σε πολύ περισσότερους ανθρώπους.
Η προοπτική είναι συναρπαστική, καθώς η ιδέα των «διαγνωστικών μέσω ματιών» αποκτά ολοένα και πιο στιβαρή επιστημονική βάση. Είχαμε ήδη δει πρόσφατες μελέτες που δείχνουν ότι παθήσεις όπως το Parkinson ίσως εντοπίζονται έγκαιρα μέσω εξετάσεων του αμφιβληστροειδούς. Τώρα, φαίνεται πως το ίδιο εργαλείο θα μπορούσε να αποκαλύπτει και την κατάσταση της καρδιάς ή τον ρυθμό της βιολογικής μας γήρανσης.
Εάν οι επιστήμονες καταφέρουν να στοχεύσουν έγκαιρα τις πρωτεΐνες και τις φλεγμονώδεις διεργασίες που εντοπίστηκαν, τότε ίσως καταστεί δυνατή η επιβράδυνση της αγγειακής φθοράς, ένα τεράστιο βήμα για την υγεία ενός πληθυσμού που γερνά.
[source]
