Νέο φάρμακο αλλάζει τα δεδομένα σε σπάνια και θανατηφόρα μορφή καρκίνου του αίματος

Μια σπάνια αλλά εξαιρετικά επιθετική μορφή καρκίνου του αίματος φαίνεται να βρίσκει, για πρώτη φορά, μια αποτελεσματική θεραπευτική διέξοδο. Η έγκριση από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) του φαρμάκου πεμιγατινίμπη έρχεται έπειτα από μια πολυκεντρική κλινική μελέτη Φάσης 2 που συντονίστηκε από το Stanford Medicine και έδωσε εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Ελπίδα μέσα από τα στατιστικά

Η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου, γνωστή ως μυελοειδή/λεμφοειδή νεοπλάσματα (MLN), χαρακτηρίζεται από μεταλλάξεις στο γονίδιο FGFR1, που καθιστούν την ομώνυμη πρωτεΐνη υπερδραστήρια. Οι ασθενείς με αυτή τη μετάλλαξη έχουν ιδιαίτερα δυσοίωνη πρόγνωση: το ποσοστό επιβίωσης στον έναν χρόνο μετά τη διάγνωση δεν ξεπερνά το 43%.

Η μελέτη που ξεκίνησε το 2017 κατέγραψε ότι σχεδόν τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων παρουσίασαν εξαφάνιση των καρκινικών ενδείξεων μετά τη χορήγηση πεμιγατινίμπης. Αυτό επιβεβαιώθηκε μέσω απεικονιστικών εξετάσεων, αιματολογικών δεικτών και βιοψιών. Για πολλούς ασθενείς, η ανταπόκριση διήρκεσε από μήνες μέχρι και χρόνια, ενώ 13 από τους 45 συνολικά ασθενείς κατάφεραν στη συνέχεια να προχωρήσουν σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων — τη μόνη μέχρι σήμερα γνωστή οριστική θεραπεία.

Χρόνια και οξεία φάση της νόσου

Η MLN μπορεί να εμφανιστεί είτε σε χρόνια είτε σε οξεία μορφή (γνωστή και ως blast phase). Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι οι ασθενείς στη χρόνια φάση ανταποκρίθηκαν με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο, με ποσοστά πλήρους ύφεσης που ξεπέρασαν το 95%. Ακόμη και στην οξεία φάση, σχεδόν οι μισοί ασθενείς εμφάνισαν σαφή βελτίωση, αν και οι υποτροπές ήταν συχνότερες.

«Στην ουσία, όλοι οι ασθενείς στη χρόνια φάση ανταποκρίθηκαν καλά στην πεμιγατινίμπη, ενώ ακόμη και οι ασθενείς στην οξεία φάση παρουσίασαν εντυπωσιακό ποσοστό ανταπόκρισης», σημείωσε ο Jason Gotlib, καθηγητής αιματολογίας στο Stanford και κύριος ερευνητής της δοκιμής. Ο ίδιος ανέφερε μάλιστα πως ένας ασθενής του λαμβάνει το φάρμακο για περισσότερα από επτά χρόνια χωρίς υποτροπή της νόσου.

Συνολικά, οι εκτιμήσεις έδειξαν ποσοστά ελεύθερης εξέλιξης νόσου 78% στο δωδεκάμηνο και 70% στο εικοσιτετράμηνο, ενώ η συνολική επιβίωση κυμάνθηκε στο 79% και 72% αντίστοιχα.

Από την κλινική δοκιμή στην έγκριση

Τα θεαματικά αυτά δεδομένα ώθησαν τον FDA να εγκρίνει το 2022 τη χρήση της πεμιγατινίμπης σε ασθενείς με MLN που φέρουν την αναδιάταξη στο γονίδιο FGFR1 και έχουν ήδη λάβει προηγούμενες θεραπείες. Η μελέτη, γνωστή ως FIGHT-203, χρηματοδοτήθηκε από την Incyte Corporation, που παράγει και διαθέτει το φάρμακο με την εμπορική ονομασία Pemazyre.

Οι Gotlib, Srdan Verstovsek από το MD Anderson Cancer Center και Jean-Jacques Kiladjian από το Paris Diderot University υπήρξαν οι κύριοι συγγραφείς της έρευνας, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό NEJM Evidence.

Σπάνια διάγνωση, περιορισμένες επιλογές

Η MLN με αναδιάταξη του γονιδίου FGFR1 είναι εξαιρετικά σπάνια: λιγότερες από 100 περιπτώσεις καταγράφονται ετησίως παγκοσμίως. Η χρόνια μορφή εξελίσσεται σχεδόν πάντα σε οξεία μέσα σε λίγους μήνες, ενώ η μέση επιβίωση σπάνια ξεπερνά τα δύο χρόνια. Για όσους διαγιγνώσκονται απευθείας σε blast phase, το προσδόκιμο ζωής δεν ξεπερνά τους 12 μήνες.

Μέχρι σήμερα, η μοναδική ελπίδα για ίαση ήταν η μεταμόσχευση μυελού των οστών, μια διαδικασία όμως που δεν είναι κατάλληλη για όλους και φέρει σοβαρούς κινδύνους. Ακόμη και όταν πραγματοποιείται, τα ποσοστά υποτροπής είναι υψηλά.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πεμιγατινίμπη προσφέρει μια νέα στρατηγική: μείωση του καρκινικού φορτίου πριν από τη μεταμόσχευση και πιθανή χρήση μετά από αυτήν, ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος υποτροπής.

Στοχευμένη θεραπεία με ακρίβεια

Η πρωτεΐνη FGFR1 ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια πρωτεϊνών, τις τυροσινικές κινάσες. Προηγούμενες προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η νόσος με φάρμακα που μπλοκάρουν συνολικά αυτή την κατηγορία δεν απέδωσαν, καθώς η δράση τους ήταν υπερβολικά γενικευμένη.

Το πλεονέκτημα της πεμιγατινίμπης  είναι η εκλεκτικότητά της: αναστέλλει ειδικά τη δραστηριότητα των υποδοχέων FGFR1, FGFR2 και FGFR3. Η πρώτη ένδειξη ήρθε από την επιτυχία του φαρμάκου σε ασθενείς με χολαγγειοκαρκίνωμα (καρκίνο των χοληφόρων πόρων) που φέρουν αναδιάταξη του FGFR2, γεγονός που οδήγησε σε έγκριση για τη συγκεκριμένη ένδειξη ήδη από το 2020.

Δεδομένα που εμπνέουν αισιοδοξία

Αν και οι παρενέργειες, όπως αυξημένα επίπεδα φωσφόρου στο αίμα και στοματικά έλκη, αποτέλεσαν πρόκληση, αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με προσαρμογές στη δόση. Από τους 24 ασθενείς σε χρόνια φάση, οι 23 παρουσίασαν πλήρη ανταπόκριση μετά από μόλις έξι εβδομάδες θεραπείας, ενώ επτά μπόρεσαν να προχωρήσουν σε μεταμόσχευση. Στην οξεία φάση, οκτώ από τους 18 ασθενείς εμφάνισαν πλήρη ύφεση, αν και οι μισοί υποτροπίασαν μέσα σε λίγους μήνες.

[via]