Ο εύκολος καφές ίσως έχει τίμημα: Οι κάψουλες espresso και ο κίνδυνος για τις ορμόνες μας

Για εκατομμύρια ανθρώπους, το πρωινό τελετουργικό είναι σχεδόν μηχανικό: παίρνεις μια κάψουλα καφέ, τη βάζεις στη μηχανή, πατάς το κουμπί και μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έχεις μπροστά σου ένα αρωματικό espresso. Όμως, σύμφωνα με νέα επιστημονικά δεδομένα, αυτή η ευκολία ίσως δεν είναι τόσο αθώα όσο φαίνεται. Όπως προειδοποιεί ο Nicolás Olea, επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας, οι κάψουλες ενδέχεται να μας εκθέτουν σε χημικές ουσίες που διαταράσσουν τη φυσιολογική λειτουργία των ορμονών.

Οι ουσίες αυτές βρίσκονται παντού. Από τις συσκευασίες τροφίμων και τα πλαστικά μπουκάλια μέχρι τις σακούλες τσαγιού, τα ποτήρια μιας χρήσης, ακόμη και τα αντηλιακά, οι ενδοκρινικοί διαταράκτες έχουν διεισδύσει σχεδόν σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Πρόκειται για χημικές ενώσεις που «μπερδεύουν» το ορμονικό μας σύστημα, μιμούμενες ή μπλοκάροντας φυσικές ορμόνες. Έτσι, τα κύτταρα λαμβάνουν παραπλανητικά σήματα, με επιπτώσεις που μπορεί να αφορούν τη γονιμότητα, τον μεταβολισμό, ακόμα και την ανάπτυξη.

Ο Olea προειδοποιεί ότι η έκθεση σε τέτοιες ουσίες συνδέεται με προβλήματα του θυρεοειδούς, αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας, διαταραχές της αναπαραγωγής και χαμηλότερη ποιότητα σπέρματος ή ωαρίων. Στην Ευρώπη, όπου η υπογονιμότητα βρίσκεται σε άνοδο, ο ερευνητής υποστηρίζει ότι η έκθεση σε πολλαπλούς ενδοκρινικούς διαταράκτες μπορεί να είναι σημαντικός παράγοντας πίσω από την πτώση της γονιμότητας. Οι γυναίκες φαίνεται να είναι ακόμη πιο ευάλωτες, λόγω της φυσικής διακύμανσης των ορμονών τους σε διαφορετικά στάδια της ζωής — από την εφηβεία και την εγκυμοσύνη έως την εμμηνόπαυση.

Το ζήτημα γίνεται πιο ανησυχητικό όταν επιστρέφουμε στην κάψουλα του καφέ. Η διαδικασία παρασκευής espresso βασίζεται σε υψηλή πίεση και θερμοκρασία, ώστε να εκχυλιστεί γρήγορα το άρωμα και η γεύση. Ωστόσο, η θερμότητα αυτή μπορεί να προκαλέσει την απελευθέρωση μικροπλαστικών και χημικών ουσιών από τα υλικά της κάψουλας — συνήθως πολυστυρένιο και εποξική ρητίνη, που χρησιμοποιούνται ως δομικά στοιχεία και κόλλες. Το αποτέλεσμα; Ένας καφές που ίσως περιέχει ίχνη ουσιών με ενδοκρινική δράση.

Το πρόβλημα, βέβαια, δεν περιορίζεται στις κάψουλες. Αν ρίξουμε πολύ καυτό νερό σε πλαστικά ποτήρια ή χρησιμοποιούμε επανειλημμένα πλαστικά μπουκάλια, το ίδιο φαινόμενο μπορεί να συμβεί. Μια μελέτη του 2021 εντόπισε σε καψουλωμένο καφέ ουσίες όπως δισφαινόλη Α, δισφαινόλη F, βενζοφαινόνη, νονυλφαινόλη, φθαλικές ενώσεις και διμεθυλ τερεφθαλικό — όλες γνωστές για τη δράση τους στο ορμονικό σύστημα. Η έρευνα, που εξέτασε 22 διαφορετικές μάρκες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι χημικές αυτές ουσίες «μεταναστεύουν» από το πλαστικό στο ρόφημα, ιδίως υπό υψηλή θερμοκρασία.

Γιατί όμως επιτρέπεται κάτι τέτοιο; Η απάντηση, σύμφωνα με τον Olea, βρίσκεται στα κενά της νομοθεσίας. Οι κανονισμοί είναι αυστηροί όταν πρόκειται για αποδεδειγμένα καρκινογόνες ουσίες, αλλά λιγότερο σαφείς στην περίπτωση των ενδοκρινικών διαταρακτών. Μόνο όταν μια ουσία χαρακτηριστεί «τοξική για την αναπαραγωγή» υπάρχει πιθανότητα να περιοριστεί η χρήση της στην αγορά. Μέχρι τότε, οι εταιρείες μπορούν να συνεχίσουν να κυκλοφορούν προϊόντα που περιέχουν τέτοιες ενώσεις, αρκεί να τηρούν τα επιτρεπόμενα όρια.

Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι αυτά τα όρια υπολογίζονται μεμονωμένα, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το λεγόμενο «φαινόμενο κοκτέιλ». Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν εκτίθεται ποτέ σε μία μόνο πηγή, αντίθετα, απορροφά καθημερινά μικρές δόσεις από δεκάδες προϊόντα: το πλαστικό δοχείο όπου ζεσταίνουμε το φαγητό, τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα φρούτα, τα καλλυντικά που απλώνουμε στο δέρμα, ακόμη και τον αέρα μέσα σε ένα καινούργιο αυτοκίνητο. Όπως επισημαίνει ο Olea, οι επιπτώσεις γίνονται ορατές μόνο μετά από χρόνια, μέσα από τη συσσώρευση και τη συνεχή έκθεση.

Και πράγματι, δεν είναι μόνο οι κάψουλες του καφέ που κρύβουν κινδύνους. Ο καθηγητής υπενθυμίζει ότι ακόμη και το χαρακτηριστικό «άρωμα καινούργιου αυτοκινήτου» προέρχεται από την εξάτμιση πτητικών ουσιών, όπως φθαλικές ενώσεις, φωσφορικά και δισφαινόλες, που εκπέμπονται από τα πλαστικά του εσωτερικού, ιδιαίτερα όταν το όχημα μένει εκτεθειμένο στον ήλιο.

Παρότι η βιομηχανία επιμένει ότι οι ποσότητες αυτές είναι αμελητέες και εντός των ορίων ασφαλείας, πολλοί επιστήμονες ζητούν να αναθεωρηθεί η νομοθεσία, ώστε να λαμβάνει υπόψη τη συσσωρευτική δράση και τον χρόνιο χαρακτήρα της έκθεσης. Για τον Olea, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: «Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο φλιτζάνι καφέ, αλλά για ένα σύνολο χημικών ουσιών που αλληλεπιδρούν καθημερινά στο σώμα μας».

Ο πρωινός espresso, λοιπόν, μπορεί να προσφέρει στιγμιαία απόλαυση, αλλά η επιστήμη υπενθυμίζει πως ίσως έχει και μια πικρή επίγευση για την υγεία μας.

[source]