Μπορεί ένα φυσικό παράγωγο που σχηματίζεται στο έντερό μας να ανανεώσει το ανοσοποιητικό σύστημα μέσα σε μόλις 28 ημέρες; Νέα κλινικά δεδομένα από το Georg-Speyer-Haus στη Γερμανία δείχνουν πως η ουρολιθίνη Α, ένα μόριο που παράγεται όταν τρώμε τροφές όπως ρόδια, καρύδια και μούρα, μπορεί να επαναφέρει την ενέργεια γερασμένων κυττάρων, να μειώσει τη φλεγμονή και να ενισχύσει την άμυνα του οργανισμού εντυπωσιακά γρήγορα. Για έναν τομέα που αναζητά τρόπους να επιβραδύνει τη γήρανση χωρίς φάρμακα υψηλής τοξικότητας, η ανακάλυψη αυτή ανοίγει ένα νέο, φυσικό μονοπάτι.
Η ομάδα έχει μελετήσει την ουρολιθίνη A (UA) εδώ και χρόνια, παρακολουθώντας πώς το μικροβίωμα του εντέρου μετατρέπει τις ελλαγιταννίνες, πολυφαινόλες που βρίσκονται στα ρόδια, στα καρύδια και σε ορισμένα μούρα, σε ένα μόριο με αξιοσημείωτη βιολογική δράση. Το 2022 οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το UA μπορεί να ενεργοποιήσει ένα μονοπάτι που ανανεώνει τα μιτοχόνδρια των Τ κυττάρων, ουσιαστικά δίνοντας σε αυτά τα κύτταρα μια «δεύτερη ζωή». Η νέα μελέτη πηγαίνει όμως πολύ παραπέρα: δείχνει ότι η ίδια δράση συμβαίνει και σε ανθρώπους, μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα.
Ο βασικός πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας είναι η ίδια η διαδικασία της ανοσογήρανσης. Καθώς μεγαλώνουμε, το ανοσοποιητικό μας χάνει σταδιακά τις άμυνές του. Τα Τ κύτταρα πρώτης γραμμής απέναντι σε νέες λοιμώξεις μειώνονται, ενώ τα Τ κύτταρα μνήμης αυξάνονται, κάνοντας το ανοσοποιητικό πιο άκαμπτο και πιο επιρρεπές στη χρόνια φλεγμονή. Αυτή η κατάσταση φλεγμονής θεωρείται ένας από τους βασικούς μηχανισμούς πίσω από πολλές ασθένειες που σχετίζονται με τη γήρανση.
Εδώ ακριβώς μπαίνει το UA. Σε μια τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ελεγχόμενη κλινική δοκιμή με 50 υγιείς ενήλικες ηλικίας 45 έως 70 ετών, οι συμμετέχοντες έλαβαν είτε συμπληρώματα UA είτε placebo για 28 ημέρες. Οι ερευνητές μέτρησαν δείκτες που αφορούν τη λειτουργία των Τ κυττάρων, το οξειδωτικό στρες και δείκτες φλεγμονής πριν και μετά τη θεραπεία.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: το UA αύξησε τον αριθμό των CD8+ κυττάρων Τ, γνωστών και ως κυτταροτοξικών Τ λεμφοκυττάρων, που είναι κρίσιμα στην καταπολέμηση παθογόνων και καρκινικών κυττάρων. Αυτά τα κύτταρα έδειξαν υψηλότερα επίπεδα της πρωτεΐνης PGC-1α, ενός ρυθμιστή-«μαέστρου» της μιτοχονδριακής βιογένεσης, δείχνοντας ότι τα κύτταρα άρχισαν να παράγουν νέα, ενεργά μιτοχόνδρια. Παράλληλα, μειώθηκαν οι δείκτες οξειδωτικού στρες και αρκετοί φλεγμονώδεις δείκτες, επιβεβαιώνοντας ότι η δράση του UA δεν είναι απλώς ενεργειακή, αλλά και αντιφλεγμονώδης.
Η διαδικασία που πυροδοτεί το UA ονομάζεται μιτοφαγία: μια στοχευμένη «ανακύκλωση» των φθαρμένων μιτοχονδρίων, που επιτρέπει στα κύτταρα να αποκτήσουν καινούργια, πιο αποδοτικά ενεργειακά κέντρα. Με απλά λόγια, το UA βοηθά τα ανοσοκύτταρα να ξαναβρούν τη νεανική τους δύναμη. Αυτό μεταφράζεται σε καλύτερη αντιμετώπιση λοιμώξεων, πιο ελεγχόμενη φλεγμονή και γενικότερα μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις επιπτώσεις της γήρανσης.
Εντυπωσιακό είναι επίσης το πόσο εξαρτάται αυτή η δράση από το μικροβίωμα. Το UA δεν υπάρχει ήδη στο σώμα, αλλά δημιουργείται από συγκεκριμένες βακτηριακές ομάδες στο έντερο που διασπούν τις ελλαγιταννίνες. Γι’ αυτόν τον λόγο, άτομα με διαφορετική σύσταση μικροβιώματος μπορεί να παράγουν διαφορετικά επίπεδα UA από τις ίδιες τροφές. Όμως η χορήγηση UA ως συμπληρώματος παρακάμπτει αυτήν την ανομοιομορφία, επιτρέποντας σταθερότερα και προβλέψιμα αποτελέσματα.
Το UA έχει ήδη προσελκύσει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον. Μελέτες έχουν δείξει ότι μπορεί να βελτιώσει τη μυϊκή δύναμη και αντοχή, να μειώσει τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες σε αθλητές, ενώ πειράματα σε ζώα υποδεικνύουν ότι μπορεί να επηρεάσει ευεργετικά ακόμη και τον μεταβολισμό του λίπους. Όμως η νέα κλινική δοκιμή είναι η πρώτη που αποδεικνύει με τόσο ξεκάθαρο τρόπο την αναζωογονητική του δράση στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό.
Για τον Dr Dominic Denk, που ηγείται της έρευνας, το εύρημα ανοίγει τον δρόμο για κλινικές εφαρμογές που μέχρι πρόσφατα φαίνονταν μακρινές. Αν η ανανέωση των Τ κυττάρων μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της αντικαρκινικής ανοσοθεραπείας, τότε το UA θα μπορούσε να γίνει ένα πολύτιμο εργαλείο για ασθενείς που σήμερα δεν ανταποκρίνονται στις υπάρχουσες θεραπείες. Ήδη έχει ξεκινήσει νέα μελέτη με ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοθεραπεία, με στόχο να εξεταστεί αν το UA μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητά της.
