Το «Big Bang» του καρκίνου στο έντερο: Η στιγμή που το ανοσοποιητικό χάνει τη μάχη

Όπως το Σύμπαν πιστεύεται ότι ξεκίνησε με ένα εκρηκτικό Big Bang, έτσι και ο καρκίνος του εντέρου φαίνεται να έχει το δικό του «Big Bang», μια στιγμή όπου τα καρκινικά κύτταρα καταφέρνουν για πρώτη φορά να ξεφύγουν από το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή η αποκάλυψη, σύμφωνα με νέα μελέτη από το Institute of Cancer Research στο Λονδίνο, το Fondazione Human Technopole στο Μιλάνο και το Chalmers University of Technology στη Σουηδία, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε, διαγιγνώσκουμε και αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο του εντέρου.

Η έρευνα, που χρηματοδοτήθηκε από το Cancer Research UK και το Wellcome Trust, εντοπίζει ένα κρίσιμο γεγονός νωρίς στην εξέλιξη της νόσου: τη στιγμή που τα κύτταρα μαθαίνουν να «κρύβονται» από το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτή η διαδικασία, γνωστή ως ανοσολογική διαφυγή, σηματοδοτεί το σημείο χωρίς επιστροφή. Από εκεί και πέρα, η συμπεριφορά του όγκου φαίνεται να παραμένει σε μεγάλο βαθμό σταθερή, η πορεία του έχει ήδη «χαραχθεί».

Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο καρκίνος του εντέρου ξεκινά να γίνεται επικίνδυνος τη στιγμή που τροποποιεί τα γονίδια που βοηθούν το ανοσοποιητικό να τον αναγνωρίζει. Μόλις αυτό συμβεί, ο οργανισμός δυσκολεύεται να εντοπίσει και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα, επιτρέποντάς τους να πολλαπλασιαστούν ανενόχλητα.

«Μερικοί καρκίνοι του εντέρου είναι “γεννημένοι κακοί”», εξηγεί ο καθηγητής Trevor Graham, διευθυντής του Centre for Evolution and Cancer στο Institute of Cancer Research. «Ο τρόπος που αλληλεπιδρούν με το ανοσοποιητικό σύστημα καθορίζεται από πολύ νωρίς. Η σχέση αυτή παραμένει σχεδόν αμετάβλητη καθώς ο όγκος εξελίσσεται».

Η ανακάλυψη αυτή έχει τεράστια σημασία για τις θεραπείες του μέλλοντος. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αν οι γιατροί μπορέσουν να εντοπίσουν αυτό το «Big Bang» στα αρχικά στάδια, θα μπορούν να επέμβουν με ανοσοθεραπείες ή εμβόλια πολύ πριν ο καρκίνος αποκτήσει ανθεκτικότητα.

Σήμερα, η ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιμετωπίζονται πολλοί τύποι καρκίνου, αλλά στον καρκίνο του εντέρου η επιτυχία είναι περιορισμένη: μόλις το 15% των ασθενών ανταποκρίνεται καλά στη θεραπεία. Η νέα έρευνα μπορεί να εξηγήσει το γιατί.

Αν ο τρόπος που ο όγκος “ξεγελάει” το ανοσοποιητικό καθορίζεται τόσο νωρίς, τότε οι γιατροί χρειάζονται τρόπους να ανιχνεύσουν αυτό το μοτίβο πριν ο καρκίνος εδραιωθεί. Εμβόλια υπό δοκιμή προσπαθούν ήδη να εκπαιδεύσουν το ανοσοποιητικό ώστε να εντοπίζει τα πρώιμα σημάδια αυτών των μεταλλάξεων και να καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα πριν σχηματίσουν όγκους.

Η Eszter Lakatos, μαθηματική βιολόγος στο Chalmers University of Technology και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί:

Κατανοήσαμε με μεγαλύτερη ακρίβεια πώς τα καρκινικά κύτταρα καθίστανται “αόρατα”. Αυτή η γνώση μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για θεραπείες που στοχεύουν αυτό το στάδιο της μετάλλαξης — προτού το ανοσοποιητικό χάσει τη δυνατότητα να αντιδράσει.

Για να κατανοήσουν πώς ο καρκίνος του εντέρου «ξεγλιστρά» από το ανοσοποιητικό, οι επιστήμονες ανέλυσαν δείγματα από όγκους και ανοσοκύτταρα 29 ασθενών. Χρησιμοποιώντας τεχνικές αλληλούχισης DNA και RNA, εξέτασαν πώς το γενετικό υλικό των κυττάρων ήταν «τυλιγμένο» γύρω από πρωτεΐνες – μια διαδικασία γνωστή ως επιγενετική ρύθμιση.

Ανακάλυψαν ότι οι επιγενετικές αλλαγές εμποδίζουν τα κύτταρα να παράγουν ορισμένες πρωτεΐνες-«σηματοδότες», γνωστές ως νεοαντιγόνα. Αυτές οι πρωτεΐνες λειτουργούν σαν κόκκινες σημαίες που προειδοποιούν το ανοσοποιητικό για την παρουσία κακοηθών κυττάρων. Όταν ο αριθμός τους μειώνεται, το ανοσοποιητικό ουσιαστικά “τυφλώνεται” και δεν μπορεί να αναγνωρίσει τον εισβολέα.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ένας νέος συνδυασμός θεραπειών —ανοσοθεραπείας και φαρμάκων που επηρεάζουν το επιγενετικό προφίλ των κυττάρων— θα μπορούσε να κάνει τα καρκινικά κύτταρα πιο «ορατά». Με αυτόν τον τρόπο, το ανοσοποιητικό θα μπορούσε να τα εντοπίσει και να τα επιτεθεί πιο αποτελεσματικά.

Αν και η ιδέα αυτή βρίσκεται ακόμη στα πρώτα στάδια, η προοπτική είναι ενθαρρυντική. Πριν περάσει σε κλινικές δοκιμές, θα χρειαστεί να επιβεβαιωθεί ότι οι επιγενετικές παρεμβάσεις είναι ασφαλείς και ότι δεν επηρεάζουν υγιή κύτταρα.

Η Dr. Catherine Elliott, διευθύντρια έρευνας του Cancer Research UK, τονίζει τη σημασία αυτών των ευρημάτων:

Για να κατανοήσουμε πώς να σταματήσουμε τον καρκίνο του εντέρου, πρέπει να δούμε τι συμβαίνει στα πρώτα στάδια. Αυτή η μελέτη δείχνει ότι μια και μόνο στιγμή – το Big Bang του καρκίνου – καθορίζει την εξέλιξή του.

Ο Tom Collins από το Wellcome Trust προσθέτει ότι η μελέτη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η βασική έρευνα οδηγεί σε πραγματική πρόοδο.

Χαρτογραφώντας τα πρώτα στάδια του καρκίνου, οι ερευνητές αποκάλυψαν μηχανισμούς που ανοίγουν τον δρόμο για πιο στοχευμένες, αποτελεσματικές και πρώιμες θεραπείες.

[source]