Η κλιματική αλλαγή, πέρα από τις άμεσες συνέπειες που επιφέρει στον πλανήτη, φαίνεται πως προκαλεί και φαινόμενα με βαθύτερες γεωλογικές διαστάσεις. Νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι η τήξη των παγετώνων μπορεί να ενεργοποιήσει ηφαίστεια που για χιλιάδες χρόνια παρέμεναν σε αδράνεια, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την κλιματική κρίση που προσπαθούμε να περιορίσουμε. Το παράδοξο αυτό σενάριο, όπου το λιώσιμο του πάγου μπορεί να οδηγήσει σε ηφαιστειακές εκρήξεις, οι οποίες με τη σειρά τους επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου,αποτέλεσε κεντρικό θέμα παρουσίασης στο διεθνές συνέδριο Goldschmidt στην Πράγα, ένα από τα σημαντικότερα στον τομέα της γεωφυσικής.
Η ιδέα ότι η απόσυρση μεγάλων παγετώνων μπορεί να επηρεάσει τη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν είναι νέα. Από τη δεκαετία του 1970, οι επιστήμονες στην Ισλανδία είχαν αρχίσει να εξετάζουν αυτή την υπόθεση. Ωστόσο, μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison, σε συνεργασία με άλλους αμερικανικούς φορείς, επεκτείνει το ερευνητικό πεδίο και παρουσιάζει δεδομένα από μια σειρά ηφαιστείων στις Χιλιανές Άνδεις, προσδίδοντας παγκόσμια διάσταση στο φαινόμενο.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της μελέτης Pablo Moreno-Yaeger, ο μηχανισμός που εξηγεί αυτή τη γεωλογική αλληλεπίδραση είναι σχετικά απλός. Για χιλιάδες χρόνια, οι παγετώνες, με το τεράστιο βάρος τους, ασκούσαν πίεση στον φλοιό της Γης, λειτουργώντας σαν ένα φυσικό «καπάκι». Αυτή η πίεση καταπίεζε την εκρηκτικότητα των ηφαιστείων, επιτρέποντας όμως τη συσσώρευση μεγάλης ποσότητας μάγματος πλούσιου σε πυριτικά άλατα σε βάθη 10 έως 15 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια.
Μέσω ανάλυσης κρυστάλλων σε ηφαιστειακά πετρώματα και με τεχνικές χρονολόγησης βασισμένες στο αργό (Ar), οι επιστήμονες κατάφεραν να ανασυνθέσουν τη γεωλογική ιστορία έξι ηφαιστείων της περιοχής, με ιδιαίτερη έμφαση στη μετάβαση από την Εποχή των Παγετώνων στην παρούσα θερμότερη περίοδο, πριν από περίπου 18.000 έως 26.000 χρόνια.
Όταν οι πάγοι άρχισαν να λιώνουν ραγδαία, η πίεση στον φλοιό μειώθηκε απότομα, σαν να αφαιρεί κανείς το καπάκι από ένα αναψυκτικό που έχει ανακινηθεί. Το αποτέλεσμα ήταν η ξαφνική απελευθέρωση των αερίων του μάγματος, που οδήγησε σε ισχυρές και εκρηκτικές ηφαιστειακές εκρήξεις. Καθώς σήμερα η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει και πάλι τεράστιες ποσότητες πάγου, οι επιστήμονες βλέπουν τις ίδιες συνθήκες να επαναλαμβάνονται σε παγκόσμια κλίμακα. Όπως εξηγεί ο Moreno-Yaeger, «όταν ο πάγος υποχωρεί, τα ηφαίστεια τείνουν να εκρήγνυνται συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση».
Το ανησυχητικό στοιχείο είναι πως εκατοντάδες ηφαίστεια που σήμερα βρίσκονται σε ύπνωση εντοπίζονται κάτω από στρώματα πάγου στην Ανταρκτική, αλλά και σε περιοχές όπως η Νέα Ζηλανδία, η Βόρεια Αμερική και η Ρωσία. Αν αρχίσουν να ενεργοποιούνται, ενδέχεται να προκαλέσουν ένα διττό φαινόμενο στο παγκόσμιο κλίμα.
Αρχικά, η εκτόξευση ηφαιστειακής τέφρας και αερολυμάτων στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας μπορεί να εμποδίσει την ηλιακή ακτινοβολία, προκαλώντας προσωρινή πτώση της θερμοκρασίας. Κάτι αντίστοιχο συνέβη το 1991, με την έκρηξη του ηφαιστείου Pinatubo στις Φιλιππίνες, που οδήγησε σε μείωση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά περίπου 0,5 βαθμούς Κελσίου για σύντομο χρονικό διάστημα.
Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η συνεχής ηφαιστειακή δραστηριότητα απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, ενισχύοντας την υπερθέρμανση του πλανήτη. Έτσι δημιουργείται ένας επικίνδυνος φαύλος κύκλος: το λιώσιμο των πάγων ενισχύει τις εκρήξεις, οι εκρήξεις επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή, και αυτή με τη σειρά της οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη τήξη των πάγων.
[via]
