Μια πρωτοποριακή μελέτη από το Anglia Ruskin University δείχνει ότι η αντίληψη που έχουμε για το σώμα μας παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο στη μνήμη απ’ ό,τι νομίζαμε. Ερευνητές ανακάλυψαν πως όταν οι άνθρωποι βλέπουν μια ψηφιακή, παιδική εκδοχή του εαυτού τους, μπορούν να ανακαλέσουν με εκπληκτική ευκολία ξεχασμένες παιδικές αναμνήσεις, ακόμη και από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους.
Η έρευνα είναι η πρώτη που αποδεικνύει ότι η προσωρινή μεταβολή της «σωματικής αυτοαντίληψης» μπορεί να ενισχύσει τη μνημονική πρόσβαση σε πρώιμες εμπειρίες. Με άλλα λόγια, η μνήμη δεν είναι απλώς μια νοητική διαδικασία: συνδέεται άμεσα με το πώς αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας.
Η μελέτη βασίστηκε σε μια γνωστή νευροεπιστημονική τεχνική που ονομάζεται «εικονική ψευδαίσθηση». Η μέθοδος αυτή δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ένα ξένο πρόσωπο που βλέπει κάποιος σε μια οθόνη είναι στην πραγματικότητα το δικό του. Οι ερευνητές του Anglia Ruskin University, με επικεφαλής τον Dr. Utkarsh Gupta και την καθηγήτρια Jane Aspell, προσάρμοσαν αυτή την τεχνική με έναν απρόσμενο τρόπο.
Στη μελέτη συμμετείχαν 50 ενήλικες εθελοντές. Καθένας παρακολούθησε σε μια οθόνη ζωντανή εικόνα του προσώπου του, η οποία είχε τροποποιηθεί ψηφιακά ώστε να μοιάζει με την παιδική του εκδοχή. Η εικόνα αντέδρασε σε πραγματικό χρόνο στις κινήσεις του κεφαλιού τους, ενισχύοντας την ψευδαίσθηση ότι το πρόσωπο που έβλεπαν ήταν όντως το δικό τους – μόνο που ανήκε σε μια παλαιότερη εκδοχή του εαυτού τους.
Μια ομάδα ελέγχου πέρασε την ίδια διαδικασία, αλλά με την κανονική ενήλικη εμφάνιση του προσώπου της. Στη συνέχεια, όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μια εκτενή συνέντευξη αυτοβιογραφικής μνήμης, σχεδιασμένη ώστε να προκαλέσει αναμνήσεις τόσο από τα παιδικά τους χρόνια όσο και από το πρόσφατο παρελθόν.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που είδαν την «παιδική» εκδοχή του εαυτού τους περιέγραψαν πολύ πιο ζωντανές και λεπτομερείς παιδικές αναμνήσεις σε σχέση με εκείνους που είδαν το ενήλικο πρόσωπό τους. Οι αναμνήσεις τους περιείχαν περισσότερα αισθητηριακά στοιχεία – όπως ήχους, μυρωδιές και συναισθήματα – χαρακτηριστικά που συνήθως χάνονται με τον χρόνο.
Πρόκειται για την πρώτη απόδειξη ότι η πρόσβαση σε μακρινές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις μπορεί να ενισχυθεί μέσω ήπιων αλλαγών στην αντίληψη του σώματος. Όπως φαίνεται, το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας παίζει ρόλο στο πώς «ανοίγουν» οι πόρτες του παρελθόντος.
Ο Dr. Gupta, που πραγματοποίησε την έρευνα κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του στο Anglia Ruskin University και σήμερα εργάζεται στο University of North Dakota, εξηγεί:
Όλες μας οι αναμνήσεις δεν είναι απλώς καταγραφές του εξωτερικού κόσμου, αλλά και εμπειρίες του ίδιου μας του σώματος. Όταν θυμόμαστε κάτι, ανακαλούμε και το πώς νιώθαμε μέσα στο σώμα μας εκείνη τη στιγμή.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η προσωρινή αλλαγή της σωματικής αυτοαντίληψης —όπως η προσωρινή ενσάρκωση ενός παιδικού προσώπου— βοηθά τον εγκέφαλο να «ξεκλειδώσει» μνήμες από εκείνη την εποχή.
Πιθανόν ο εγκέφαλος να κωδικοποιεί πληροφορίες για το σώμα ως μέρος της ίδιας της μνήμης ενός γεγονότος. Όταν ξαναφέρουμε παρόμοια σωματικά ερεθίσματα, μπορούμε να ανακτήσουμε πιο εύκολα αυτές τις μνήμες, ακόμα και μετά από δεκαετίες.
Η καθηγήτρια Jane Aspell, επικεφαλής του Self & Body Lab στο ARU, εξηγεί ότι η ιδέα πίσω από τη μελέτη ήταν απλή αλλά ριζοσπαστική:
Όταν σχηματίζονταν οι παιδικές μας αναμνήσεις, είχαμε ένα διαφορετικό σώμα. Αναρωτηθήκαμε, λοιπόν, αν μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να επανασυνδεθούν με αυτές τις μνήμες επαναφέροντας για λίγο το σώμα εκείνης της ηλικίας.
Τα ευρήματα, προσθέτει, δείχνουν ότι η «σωματική ταυτότητα» και η αυτοβιογραφική μνήμη είναι στενά δεμένες. Αν αλλάξουμε προσωρινά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας, μπορούμε να ξεκλειδώσουμε μνήμες που βρίσκονταν βαθιά θαμμένες.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε στο μέλλον να οδηγήσει σε νέα εργαλεία για την αποκατάσταση της μνήμης. Πέρα από τη βασική έρευνα, η τεχνική αυτή θα μπορούσε να αξιοποιηθεί σε θεραπείες για άτομα με απώλεια μνήμης, ή ακόμη και για όσους θέλουν να επεξεργαστούν συναισθηματικά φορτισμένες εμπειρίες του παρελθόντος.
[source]
