Μια νέα μελέτη από το Michigan State University ανατρέπει όσα πιστεύαμε μέχρι σήμερα για τον ρόλο των μικροβίων στον ανθρώπινο οργανισμό. Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μικροοργανισμοί δεν περιορίζονται μόνο στη ρύθμιση της πέψης ή στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού, αλλά παίζουν καθοριστικό ρόλο και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Μάλιστα, η επίδρασή τους φαίνεται πως ξεκινά πριν ακόμη από τη γέννηση, μέσα στη μήτρα, με επιπτώσεις σε βασικές λειτουργίες όπως η διαχείριση του στρες, η κοινωνική συμπεριφορά και η ρύθμιση ζωτικών σωμάτων διεργασιών.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Hormones and Behavior, στηρίχθηκε σε πειράματα με ποντίκια. Οι επιστήμονες κατέφυγαν σε αυτό το μοντέλο, καθώς τα ποντίκια παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με τον άνθρωπο τόσο σε βιολογικό όσο και σε συμπεριφορικό επίπεδο, ενώ δεν υπάρχει άλλος τρόπος να μελετηθεί με ασφάλεια η συμβολή των μικροβίων στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η φυσική επαφή με μικρόβια αμέσως μετά τη γέννηση δεν είναι το μοναδικό καθοριστικό σημείο. Ήδη από τη διάρκεια της κύησης, τα μητρικά μικρόβια στέλνουν σήματα που επηρεάζουν τη δημιουργία και τη λειτουργία νευρικών κυττάρων.
Η ομάδα επικεντρώθηκε στον παρακοιλιακό πυρήνα του υποθαλάμου (PVN), μια περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει κρίσιμες διεργασίες: από την αρτηριακή πίεση και την ισορροπία υγρών έως την απόκριση στο στρες και την κοινωνική συμπεριφορά. Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι ποντίκια χωρίς καθόλου μικρόβια, τα λεγόμενα germ-free, παρουσίαζαν αυξημένο αριθμό νευρικών κυττάρων που πέθαιναν κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης. Το νέο ερώτημα ήταν αν αυτή η απώλεια οδηγούσε σε μόνιμα λιγότερους νευρώνες και αν η διαδικασία ξεκινούσε κατά τη γέννηση ή ήδη μέσα στη μήτρα.
Για να δώσουν απάντηση, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια μέθοδο που ονομάζεται διασταυρωμένη ανατροφή. Τοποθέτησαν νεογέννητα germ-free ποντίκια με μητέρες που διέθεταν κανονικό μικροβίωμα και τα συνέκριναν με ποντίκια ελέγχου. Μόλις τρεις μέρες μετά τη γέννηση, οι ερευνητές διαπίστωσαν κάτι εντυπωσιακό: όλα τα ποντίκια που είχαν κυοφορηθεί από μητέρες χωρίς μικρόβια εμφάνιζαν λιγότερους νευρώνες στον PVN, ανεξάρτητα από το αν εκτέθηκαν σε μικρόβια μετά τη γέννηση. Επιπλέον, ακόμη και στην ενήλικη ζωή τους, τα germ-free ποντίκια εξακολουθούσαν να έχουν λιγότερους νευρώνες σε αυτήν την κρίσιμη εγκεφαλική περιοχή.
Η επικεφαλής της μελέτης, Alexandra Castillo Ruiz, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του MSU, υπογράμμισε ότι «τα μικρόβια παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός εγκεφαλικού κέντρου ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις βασικές λειτουργίες του σώματος». Όπως εξήγησε, η διαδικασία δεν ξεκινά μόνο κατά τη στιγμή της γέννησης, όταν το νεογνό έρχεται σε επαφή με τα μικρόβια της μητέρας του κατά τη διέλευσή του από τον γεννητικό σωλήνα, αλλά πολύ νωρίτερα, κατά την κύηση.
Η ανακάλυψη αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν λάβουμε υπόψη τις σύγχρονες πρακτικές στη μαιευτική. Στις ΗΠΑ, περίπου το 40% των γυναικών λαμβάνει αντιβιοτικά γύρω από τη στιγμή του τοκετού, ενώ το ένα τρίτο των γεννήσεων πραγματοποιείται με καισαρική τομή. Και οι δύο αυτές παρεμβάσεις είναι γνωστό ότι διαταράσσουν τη σύνθεση του μικροβιώματος της μητέρας και κατ’ επέκταση του νεογνού. Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο τέτοιες πρακτικές μπορεί να έχουν απρόβλεπτες, μακροπρόθεσμες επιδράσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Η μελέτη δεν προσφέρει ακόμη όλες τις απαντήσεις, αλλά ανοίγει έναν νέο δρόμο στην κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στα μικρόβια και τη νευροανάπτυξη. Όπως τόνισε η Castillo Ruiz, αντί να αντιμετωπίζουμε τα μικρόβια με καχυποψία, οφείλουμε να τα δούμε ως συμμάχους στην πορεία της ζωής. «Τα μικρόβια μάς βοηθούν να χτίσουμε τον εγκέφαλό μας από την πρώτη στιγμή», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Τα ευρήματα της έρευνας ενισχύουν την ιδέα ότι το ανθρώπινο σώμα και τα μικρόβια που το κατοικούν αποτελούν ένα ενιαίο οικοσύστημα, στο οποίο η ισορροπία είναι καθοριστική για την υγεία. Η κατανόηση αυτής της δυναμικής μπορεί να οδηγήσει στο μέλλον σε νέες ιατρικές πρακτικές, που θα λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την προστασία από τις λοιμώξεις αλλά και την υποστήριξη ενός υγιούς μικροβιώματος.
[via]
