Μια ιατρική πρωτοπορία που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι μεταμοσχεύσεις οργάνων είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Ερευνητές κατάφεραν να μετατρέψουν ένα νεφρό με ομάδα αίματος Α σε νεφρό τύπου O, δηλαδή σε όργανο που μπορεί να θεωρηθεί «οικουμενικός δότης». Το νεφρό αυτό μεταμοσχεύτηκε σε έναν εγκεφαλικά νεκρό ασθενή, με τη συγκατάθεση της οικογένειάς του, και λειτούργησε αποτελεσματικά για δύο ημέρες πριν εμφανιστούν σημάδια απόρριψης.
Η μέθοδος, αν τελειοποιηθεί, υπόσχεται να μειώσει δραστικά τους χρόνους αναμονής στις λίστες μεταμοσχεύσεων. Το επίτευγμα αυτό δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Biomedical Engineering και ανοίγει τον δρόμο σε μια νέα εποχή για τη μεταμόσχευση οργάνων.
Το εμπόδιο των ομάδων αίματος
Από τη δεκαετία του 1950, οι μεταμοσχεύσεις νεφρών αποτελούν σωτήρια θεραπεία για εκατομμύρια ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια. Ωστόσο, οι γιατροί πάντα βρίσκονταν αντιμέτωποι με ένα σοβαρό εμπόδιο: την ανάγκη συμβατότητας των ομάδων αίματος. Οι άνθρωποι ανήκουν σε τέσσερις βασικές ομάδες — Α, Β, ΑΒ και Ο. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει κάθε ομάδα μέσω συγκεκριμένων ουσιών, των αντιγόνων. Η ομάδα Ο, που δεν διαθέτει αυτά τα αντιγόνα, θεωρείται «ουδέτερη», καθώς μπορεί να χορηγηθεί σε κάθε λήπτη χωρίς να προκαλέσει άμεση ανοσολογική αντίδραση.
Για παράδειγμα, ένας ασθενής με ομάδα Ο μπορεί να δεχθεί μόνο νεφρό τύπου Ο, ενώ άτομα με άλλες ομάδες μπορούν να δεχτούν και νεφρό Ο, αλλά όχι το αντίστροφο. Αυτό σημαίνει ότι οι υποψήφιοι μεταμοσχευμένοι με ομάδα Ο έχουν μικρότερες πιθανότητες να βρουν συμβατό δότη και συνήθως περιμένουν 2 έως 4 χρόνια περισσότερο σε σχέση με τους άλλους.
Η ιδέα της «μετατροπής»
Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να πραγματοποιήσουν μεταμοσχεύσεις μεταξύ ασύμβατων ομάδων αίματος (οι λεγόμενες ABOi μεταμοσχεύσεις). Ωστόσο, η διαδικασία ήταν πολύπλοκη, απαιτούσε μέρες προετοιμασίας και εντατικές θεραπείες για να αποφευχθεί η άμεση απόρριψη του οργάνου.
Το 2022, μια ομάδα ερευνητών παρουσίασε μια διαφορετική προσέγγιση: τη χρήση ενζύμων για την απομάκρυνση των αντιγόνων από ένα όργανο, μετατρέποντάς το σε τύπου Ο. Η τεχνική αυτή ονομάστηκε Enzyme-Converted O (ECO) και είχε δοκιμαστεί επιτυχώς σε πνεύμονες, χωρίς όμως να προχωρήσει σε μεταμόσχευση σε άνθρωπο.
Σε αυτήν τη νέα μελέτη, οι επιστήμονες πήραν ένα νεφρό τύπου Α που είχε κριθεί ακατάλληλο για κανονική μεταμόσχευση και το υπέβαλαν σε ειδική διαδικασία. Με τη βοήθεια μιας συσκευής που διατηρεί τα όργανα σε καλή κατάσταση μέχρι να μεταμοσχευθούν, έβαλαν στο διάλυμα διατήρησης ένζυμα που αφαίρεσαν τα αντιγόνα τύπου Α. Μέσα σε δύο ώρες, το νεφρό είχε ουσιαστικά μετατραπεί σε τύπου Ο.
Η δοκιμή στον άνθρωπο
Για να ελέγξουν την αποτελεσματικότητα της μεθόδου, οι ερευνητές αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μεταμόσχευση σε εγκεφαλικά νεκρό ασθενή. Ο λήπτης είχε υψηλά επίπεδα αντισωμάτων κατά της ομάδας Α, κάτι που συνήθως θα οδηγούσε σε άμεση απόρριψη του οργάνου. Ωστόσο, η μεταμόσχευση πραγματοποιήθηκε χωρίς την κλασική προετοιμασία με φαρμακευτική αγωγή που καταστέλλει το ανοσοποιητικό, ώστε να αξιολογηθεί καθαρά η επίδραση της ECO διαδικασίας.
Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: το νεφρό λειτούργησε κανονικά για δύο ημέρες, χωρίς κανένα σημάδι απόρριψης. Την τρίτη ημέρα, ωστόσο, το ανοσοποιητικό του ασθενούς αντέδρασε, καθώς το όργανο άρχισε να ξαναπαράγει αντιγόνα τύπου Α.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον
Ο Stephen Withers, βιοχημικός στο Πανεπιστήμιο της British Columbia και μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξήγησε ότι το αποτέλεσμα είναι ενθαρρυντικό. Σε πραγματικές κλινικές μεταμοσχεύσεις, οι γιατροί εφαρμόζουν ήδη ισχυρές θεραπείες ανοσοκαταστολής, οι οποίες σε συνδυασμό με τη διαδικασία ECO ενδέχεται να επιτρέψουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στα μετατρεπόμενα όργανα.
Η σημασία μιας τέτοιας εξέλιξης είναι τεράστια. Σήμερα, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που περιμένουν νεφρό ανήκουν στην ομάδα Ο και βιώνουν τις μεγαλύτερες καθυστερήσεις. Εάν η τεχνική τελειοποιηθεί, η αναμονή θα μπορούσε να μειωθεί δραματικά και η κατανομή των μοσχευμάτων να γίνει πολύ πιο δίκαιη.
Παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, οι επιστήμονες παραμένουν επιφυλακτικοί. Το πείραμα έγινε σε ασθενή που δεν είχε πιθανότητα ανάρρωσης, και η μέθοδος πρέπει να δοκιμαστεί περαιτέρω πριν θεωρηθεί ασφαλής για χρήση σε ζωντανούς λήπτες. Όπως σημείωσε ο Withers, δεν είναι ακόμα βέβαιο αν η τεχνική θα εφαρμοστεί ευρέως, αλλά το ενδεχόμενο είναι πλέον πιο ρεαλιστικό από ποτέ.
[via]
