Η επιστημονική κοινότητα κάνει ένα βήμα πιο κοντά σε μια λειτουργική θεραπεία για τον HIV, καθώς ερευνητές από το German Center for Infection Research (DZIF) στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Χαϊδελβέργης αποκάλυψαν έναν μέχρι πρότινος άγνωστο μηχανισμό που επιτρέπει στον ιό να ενσωματώνει το γενετικό του υλικό στο ανθρώπινο DNA. Η ανακάλυψη αυτή φωτίζει μια κρίσιμη αδυναμία του HIV-1 και ανοίγει τον δρόμο για νέες θεραπευτικές στρατηγικές.
Η πρόκληση της μόνιμης λοίμωξης
Οι σημερινές αντιρετροϊκές θεραπείες (ART) έχουν καταστήσει τον HIV από θανατηφόρα ασθένεια σε μια χρόνια πάθηση με την οποία οι ασθενείς μπορούν να ζήσουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή. Ωστόσο, η πραγματικότητα παραμένει σκληρή: τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά και εφ’ όρου ζωής. Η παραμικρή διακοπή μπορεί να επανενεργοποιήσει «κρυφές δεξαμενές» μολυσμένων κυττάρων, οδηγώντας σε επανεμφάνιση του ιού και σε ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών.
Το μεγάλο εμπόδιο, λοιπόν, είναι ότι ο HIV δεν εξαφανίζεται ποτέ από το σώμα. Χρησιμοποιεί ένα ένζυμο, την ιντεγκράση, για να «συρράψει» το γενετικό του υλικό μέσα στο DNA των κυττάρων που μολύνει. Έτσι, ο ιός μπορεί να παραμένει αδρανής για μεγάλα χρονικά διαστήματα, έτοιμος να ενεργοποιηθεί ξανά οποιαδήποτε στιγμή.
Η λειτουργία της ιντεγκράσης
Μέχρι σήμερα, δεν ήταν σαφές πώς η ιντεγκράση επιλέγει τα σημεία του DNA όπου θα ενσωματώσει το γενετικό υλικό του HIV. Η έρευνα της ομάδας της Marina Lusic, επικεφαλής στο DZIF, αποκάλυψε ότι ο μηχανισμός δεν είναι τυχαίος. Ο HIV προτιμά συγκεκριμένες περιοχές του γονιδιώματος, συνήθως μέσα σε ενεργά γονίδια ή σε τμήματα DNA που είναι πιο «ανοιχτά» και εύκολα προσβάσιμα.
Η επιλογή του σημείου έχει μεγάλη σημασία: αν ο ιός ενσωματωθεί σε ορισμένα γονίδια, μπορεί να αποκτήσει πλεονέκτημα, εξασφαλίζοντας την επιβίωσή του και δημιουργώντας κυτταρικές «δεξαμενές» που καθιστούν τη μόλυνση σχεδόν ανεξίτηλη.
Νέα στοιχεία από βαθιά ανάλυση
Για να φτάσουν σε αυτά τα συμπεράσματα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν deep sequencing, μια τεχνική ακριβούς ανάγνωσης DNA. Μελετώντας δείγματα από διαφορετικούς ασθενείς, κατάφεραν να χαρτογραφήσουν τα ακριβή σημεία όπου ο HIV «προσγειώνεται» στο γονιδίωμα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η επιλογή της ιντεγκράσης δεν βασίζεται μόνο στη δομή του DNA αλλά και σε μοριακά «σήματα» από το RNA του ξενιστή. Τα μόρια αυτά λειτουργούν σαν κατευθυντήριοι δείκτες που καθοδηγούν τον ιό στα «κατάλληλα» σημεία. Αυτή η γνώση, σύμφωνα με τους ερευνητές, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για νέες θεραπείες που θα εμποδίζουν ή θα ανακατευθύνουν τη διαδικασία της ενσωμάτωσης.
Γιατί εστιάζουμε στον HIV-1
Η μελέτη επικεντρώθηκε στον HIV-1, την πιο διαδεδομένη και επιθετική μορφή του ιού, που ευθύνεται για την παγκόσμια πανδημία. Ο HIV-2, αν και υπάρχει σε περιορισμένες περιοχές όπως η Δυτική Αφρική, είναι λιγότερο μεταδοτικός και εξελίσσεται πιο αργά σε AIDS. Γι’ αυτό και η πλειονότητα της έρευνας στοχεύει στον HIV-1.
Προοπτικές για το μέλλον
Η Lusic επισημαίνει ότι η ανακάλυψη αυτή ανοίγει νέες δυνατότητες:
Αν καταφέρουμε να διακόψουμε την ικανότητα του ιού να χρησιμοποιεί τα RNA μόρια του ξενιστή, ίσως περιορίσουμε ή ακόμη και εξαλείψουμε την ανάγκη για δια βίου θεραπεία.
Η σημασία των αποτελεσμάτων είναι ακόμη μεγαλύτερη σε παγκόσμιο επίπεδο. Σε πολλές περιοχές του κόσμου, η συνεχής πρόσβαση σε αντιρετροϊκές θεραπείες δεν είναι δεδομένη, με αποτέλεσμα οι διακοπές στη χορήγηση να αυξάνουν τον κίνδυνο αποτυχίας της αγωγής και εξάπλωσης ανθεκτικών στελεχών.
Η ελπίδα μιας λειτουργικής θεραπείας
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Microbiology, δεν αποτελεί ακόμη την πολυπόθητη θεραπεία. Όμως φέρνει την επιστημονική κοινότητα ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του «κρυφού παιχνιδιού» που παίζει ο HIV μέσα στα κύτταρα.
Αν οι ερευνητές καταφέρουν να αξιοποιήσουν αυτή τη γνώση, ίσως ανοίξει ο δρόμος για θεραπείες που δεν θα βασίζονται στη συνεχή καταστολή του ιού, αλλά στη ριζική αποδυνάμωσή του.
[via]
