Πόσες φορές έχετε ακούσει κάποιον να λέει ότι από τότε που μείωσε τον καφέ βλέπει πιο έντονα, ακόμα και παράξενα όνειρα; Αν και η καφεΐνη συνδέεται με μια σειρά θετικών επιδράσεων – από την ενίσχυση της συγκέντρωσης έως τη μείωση του ρίσκου για ορισμένες νευροεκφυλιστικές ασθένειες – φαίνεται πως η απουσία της από τη διατροφή μας μπορεί να φέρει στην επιφάνεια μια απρόσμενη παρενέργεια: τα όνειρα που μοιάζουν πιο ζωντανά και πιο έντονα από ποτέ.
Η δράση της καφεΐνης στον ύπνο
Η καφεΐνη λειτουργεί ως διεγερτικό που μπλοκάρει τη δράση της αδενοσίνης, μιας ουσίας που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της ημέρας και μας κάνει να νυστάζουμε όσο πλησιάζει το βράδυ. Όταν κοιμόμαστε, η αδενοσίνη απομακρύνεται και ξυπνάμε φρέσκοι. Η καφεΐνη, όμως, παρεμβαίνει σε αυτόν τον κύκλο. Ενώ η αδενοσίνη παραμένει, ο εγκέφαλος δεν «λαμβάνει το μήνυμα» ότι είναι ώρα για ξεκούραση. Έτσι, το αίσθημα υπνηλίας μειώνεται προσωρινά, αλλά όταν περάσει η επίδρασή της, η κόπωση επιστρέφει απότομα.
Η ημιζωή της καφεΐνης είναι τρεις έως έξι ώρες. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και ώρες μετά την τελευταία γουλιά καφέ, σημαντική ποσότητα παραμένει στο σώμα και συνεχίζει να επηρεάζει τον εγκέφαλο. Για τον λόγο αυτό, η κατανάλωση καφεΐνης το απόγευμα ή το βράδυ συχνά δυσκολεύει την έλευση του ύπνου και μειώνει τη διάρκειά του, ιδίως στα βαθύτερα και πιο ξεκούραστα στάδια (NREM). Οι έρευνες είναι σαφείς: όσο αργότερα και όσο περισσότερο πίνουμε, τόσο περισσότερο επιβαρύνουμε τον ύπνο μας.
Από την έλλειψη καφεΐνης στα ζωντανά όνειρα
Δεν υπάρχουν πολλές μελέτες που να εξετάζουν άμεσα αν η μείωση της καφεΐνης κάνει τα όνειρα πιο έντονα. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι η ποιότητα του ύπνου συνδέεται στενά με το πόσο και τι όνειρα βλέπουμε.
Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν πως λίγες μόνο μέρες μετά τη μείωση του καφέ, τα όνειρα τους γίνονται πιο ζωντανά, πιο περίπλοκα ή ακόμα και πιο παράξενα. Παρόλο που η καφεΐνη δεν επηρεάζει άμεσα το περιεχόμενο των ονείρων, υπάρχει μια λογική εξήγηση.
Όταν σταματάμε την καφεΐνη, ο ύπνος μας συχνά βελτιώνεται, καθώς το σώμα μας «αναπληρώνει» τα χαμένα στάδια ξεκούρασης. Αυτό οδηγεί σε περισσότερη φάση REM, δηλαδή το στάδιο του ύπνου όπου ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα ενεργός και συνδέεται με τα όνειρα. Περισσότερος REM ύπνος σημαίνει περισσότερες πιθανότητες για έντονα και μακροσκελή όνειρα. Επιπλέον, επειδή τείνουμε να ξυπνάμε πιο συχνά από αυτό το στάδιο, έχουμε και περισσότερες πιθανότητες να θυμόμαστε όσα ονειρευτήκαμε.
Δεν ισχύει βέβαια για όλους. Ορισμένοι μπορεί να μην παρατηρήσουν καμία διαφορά, ενώ για άλλους η ένταση των ονείρων να διαρκέσει μόνο λίγες ημέρες ή εβδομάδες. Παρά την έλλειψη «σκληρών» αποδείξεων, η σύνδεση μεταξύ καφεΐνης, ύπνου και ονείρων φαίνεται αρκετά πιθανή.
Ο ρόλος του timing
Η καφεΐνη δεν περιορίζεται στον καφέ. Υπάρχει στο τσάι, στη σοκολάτα, στα αναψυκτικά, σε ενεργειακά ποτά, ακόμα και σε κάποια φάρμακα ή συμπληρώματα γυμναστικής. Παρά τις πιθανές επιπτώσεις στον ύπνο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι προσφέρει και οφέλη. Έρευνες δείχνουν πως οι τακτικοί πότες καφέ έχουν χαμηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης, ενώ η καφεΐνη σχετίζεται με μειωμένο ρίσκο για ασθένειες όπως το Parkinson. Επιπλέον, ο καφές είναι πλούσιος σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και αντιοξειδωτικά.
Για πολλούς εργαζομένους σε βάρδιες, ιδίως τη νύχτα, η καφεΐνη αποτελεί εργαλείο επιβίωσης. Ακόμα και για όσους ακολουθούν κανονικό ωράριο, το πρωινό φλιτζάνι καφέ είναι απαραίτητο για να ξεκινήσει η μέρα.
Το ζήτημα δεν είναι απαραίτητα να κόψουμε εντελώς την καφεΐνη, αλλά να ρυθμίσουμε σωστά τον χρόνο κατανάλωσης. Οι ειδικοί συνιστούν να αποφεύγουμε την καφεΐνη τουλάχιστον οκτώ ώρες πριν τον ύπνο και να αποφεύγουμε τις μεγάλες δόσεις μέσα σε 12 ώρες από την ώρα που σκοπεύουμε να κοιμηθούμε. Έτσι, μπορούμε να απολαύσουμε τα οφέλη της χωρίς να θυσιάζουμε την ποιότητα του ύπνου μας.
[via]
