Η τελευταία ανθρώπινη αποστολή που παρακολουθούσε την Αφροδίτη έσβησε οριστικά. Η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία JAXA ανακοίνωσε ότι το διαστημικό σκάφος Akatsuki θεωρείται πλέον νεκρό, περισσότερο από έναν χρόνο μετά την απώλεια επικοινωνίας μαζί του. Έτσι, ο πλανήτης που κάποτε λεγόταν «δίδυμος της Γης» μένει, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, χωρίς ενεργό παρατηρητή σε τροχιά.
Το Akatsuki, γνωστό και ως Venus Climate Orbiter, εκτοξεύθηκε το 2010 με στόχο να μελετήσει το ακραίο κλίμα της Αφροδίτης — έναν κόσμο όπου η πίεση είναι 90 φορές μεγαλύτερη από της Γης και οι θερμοκρασίες ξεπερνούν τους 460°C, αρκετές για να λιώσουν μόλυβδο. Παρά τις καταιγίδες, τις αποτυχίες και την ίδια τη σκληρότητα του προορισμού του, το σκάφος κατόρθωσε να ξεπεράσει κατά πολύ τη σχεδιασμένη διάρκεια ζωής του.
Η αποστολή ήταν αρχικά προγραμματισμένη να διαρκέσει 4,5 χρόνια, όμως έφτασε τελικά να λειτουργεί σχεδόν για 14. Κατά τη διάρκεια αυτή, παρήγαγε 178 επιστημονικές δημοσιεύσεις, αλλάζοντας όσα γνωρίζαμε για τον πιο αφιλόξενο πλανήτη του Ηλιακού Συστήματος.
Το Akatsuki δεν είχε ξεκινήσει με τους καλύτερους οιωνούς. Λίγο μετά την εκτόξευση, το κύριο σύστημα προώθησής του παρουσίασε βλάβη, με αποτέλεσμα να αποτύχει να εισέλθει σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη. Αντί να εγκαταλειφθεί, το σκάφος τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο και περιπλανήθηκε στο Διάστημα για πέντε χρόνια, ώσπου η ομάδα ελέγχου βρήκε έναν απροσδόκητο τρόπο να το επαναφέρει.
Το 2015, οι μηχανικοί της JAXA αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τους μικρούς πλευρικούς προωθητήρες —που προορίζονταν απλώς για ρύθμιση προσανατολισμού— για να επιτύχουν την είσοδο σε τροχιά. Ήταν μια προσπάθεια χωρίς προηγούμενο, και όμως, λειτούργησε. Το Akatsuki έγινε το πρώτο διαστημικό σκάφος που κατάφερε να μπει σε τροχιά πλανήτη χωρίς τη χρήση κύριου κινητήρα.
«Η εξερεύνηση είναι πάντα η τέχνη του να επαναπροσδιορίζεις το αδύνατο», σχολίασε η JAXA, περιγράφοντας την αποστολή ως ένα παράδειγμα επιμονής και δημιουργικότητας κάτω από πίεση.
Από το 2015 έως το 2024, το Akatsuki παρακολουθούσε αδιάκοπα τα σύννεφα και τις ατμοσφαιρικές διεργασίες της Αφροδίτης, επικεντρώνοντας τη μελέτη του στη ζώνη μεταξύ 50 και 70 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια. Εκεί, οι άνεμοι κινούνται με ταχύτητες που φτάνουν τα 360 χιλιόμετρα την ώρα, 60 φορές πιο γρήγορα από την περιστροφή του ίδιου του πλανήτη. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως “super rotation”, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της πλανητικής μετεωρολογίας.
Με τη βοήθεια χιλιάδων εικόνων, η ομάδα του Akatsuki χαρτογράφησε την κίνηση των νεφών και διαπίστωσε ότι η επιτάχυνσή τους εξαρτάται από την ηλιακή ακτινοβολία. Η ανακάλυψη αυτή υποδηλώνει πως η ενέργεια του Ήλιου μπορεί να είναι ο κύριος μηχανισμός πίσω από τη διατήρηση των υπερατμοσφαιρικών ταχυτήτων — μια πληροφορία κρίσιμη και για την κατανόηση των πλανητών εκτός του Ηλιακού Συστήματος.
Η Αφροδίτη περιστρέφεται τόσο αργά που μια μέρα εκεί διαρκεί 243 γήινες ημέρες, ενώ ολοκληρώνει την τροχιά της γύρω από τον Ήλιο σε 225 ημέρες. Με άλλα λόγια, ο πλανήτης βρίσκεται στα όρια της παλιρροϊκής σύλληψης — το ίδιο φαινόμενο που κάνει τη Σελήνη να δείχνει πάντα την ίδια πλευρά προς τη Γη.
Αυτό το χαρακτηριστικό έχει ενδιαφέρον για τους αστρονόμους που μελετούν εξωπλανήτες. Πολλοί από αυτούς πιστεύεται ότι είναι επίσης παλιρροϊκά κλειδωμένοι, με τη μία πλευρά τους να βλέπει μόνιμα το άστρο τους. Αν δεν υπήρχε μηχανισμός διανομής της θερμότητας, η «νύχτα» αυτών των κόσμων θα κατέρρεε σε πάγο. Τα δεδομένα του Akatsuki, ωστόσο, δείχνουν ότι η θερμική ενέργεια μπορεί να προκαλεί ισχυρούς ανέμους που μοιράζουν τη θερμότητα, διατηρώντας την ατμόσφαιρα σταθερή.
Το Akatsuki ξεκίνησε το ταξίδι του με έξι όργανα. Παρότι δύο υπέρυθρες κάμερες σταμάτησαν να λειτουργούν περίπου έναν χρόνο μετά την επιτυχημένη είσοδο σε τροχιά, τα υπόλοιπα τέσσερα συνέχισαν να παρέχουν δεδομένα έως την τελευταία επικοινωνία, τον Μάιο του 2024.
Ανάμεσα στα αξιοσημείωτα ευρήματα ήταν ένα μυστηριώδες «κύμα βαρύτητας» στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης, το οποίο σχημάτιζε ένα τεράστιο τόξο που εκτεινόταν για χιλιάδες χιλιόμετρα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι προκλήθηκε από τα ορεινά του πλανήτη, που ώθησαν αέρια μαζών της κατώτερης ατμόσφαιρας προς τα πάνω — ένα φαινόμενο ασυνήθιστα ισχυρό σε σχέση με αυτό που παρατηρείται στη Γη.
Με την απώλεια της ιαπωνικής αποστολής, η Αφροδίτη μένει προσωρινά χωρίς ενεργή διεθνή παρουσία. Ωστόσο, υπάρχουν νέες αποστολές στον σχεδιασμό. Η NASA προγραμματίζει δύο: τη DAVINCI, που θα επιχειρήσει να διαπεράσει την ατμόσφαιρα, και τη VERITAS, που θα χαρτογραφήσει την επιφάνεια και το εσωτερικό του πλανήτη. Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) ετοιμάζει την αποστολή EnVision, με στόχο να εξετάσει την αλληλεπίδραση μεταξύ ατμόσφαιρας και γεωλογίας.
[source]
