Καθώς οι ιστορίες της Βίβλου έχουν περάσει μέσα από αιώνες προφορικής και γραπτής παράδοσης, συχνά τροποποιημένες, επεκταμένες ή αναδιατυπωμένες, η ταυτότητα των πραγματικών συγγραφέων της παραμένει ένα από τα διαχρονικά μυστήρια της θρησκευτικής και ιστορικής έρευνας. Σήμερα, όμως, ένα φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται να προσφέρει νέα, πολλά υποσχόμενα δεδομένα στην προσπάθεια αποκωδικοποίησης του ιερού κειμένου.
Μία ομάδα επιστημόνων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και τη Γαλλία συνεργάστηκε σε ένα καινοτόμο project, χρησιμοποιώντας ένα προσαρμοσμένο γλωσσικό μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση των πρώτων εννέα βιβλίων της Εβραϊκής Βίβλου, γνωστών ως Εννεατεύχος. Η προσέγγιση αυτή επέτρεψε την ταυτοποίηση τριών διαφορετικών γραμματειακών "παραδόσεων" εντός του ίδιου σώματος κειμένων, με βάση συγκεκριμένα λεξιλογικά και συντακτικά μοτίβα, ακόμη και σε απλές λέξεις όπως το "όχι", το "ποιος" ή το "βασιλιάς".
Η μελέτη επικεντρώθηκε σε τρία βασικά τμήματα: τα ιερατικά κείμενα της Πεντατεύχου, το Δευτερονόμιο και την αποκαλούμενη "Δευτερονομιστική Ιστορία", η οποία εκτείνεται από το βιβλίο του Ιησού του Ναυή έως και τα Βασιλειών. Η ανάλυση της τεχνητής νοημοσύνης αποκάλυψε ότι το Δευτερονόμιο και τα ιστορικά βιβλία έχουν ισχυρή γλωσσική συγγένεια μεταξύ τους, σε αντίθεση με τα ιερατικά κείμενα, τα οποία διακρίνονται ως μια εντελώς ξεχωριστή γραμματειακή ομάδα. Παρότι αυτές οι θεωρίες έχουν προταθεί εδώ και δεκαετίες, για πρώτη φορά επιβεβαιώνονται μέσω μιας επιστημονικής και αυτοματοποιημένης διαδικασίας.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση συγκεκριμένων αμφιλεγόμενων αποσπασμάτων. Για παράδειγμα, ένα χωρίο από το δεύτερο βιβλίο του Σαμουήλ εμφανίζει σαφείς συγγένειες με τη δευτερονομιστική γραφή, ενώ παρόμοιο απόσπασμα από το πρώτο βιβλίο του Σαμουήλ φαίνεται να μην ανήκει σε καμία από τις τρεις ομάδες, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας ακόμη άγνωστης καταγωγής.
Επικεφαλής του εγχειρήματος ήταν η Shira Faigenbaum-Golovin, καθηγήτρια μαθηματικών στο Duke University. Η ενασχόλησή της με την αρχαία γλωσσολογία ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία, όταν, μαζί με τον αρχαιολόγο Israel Finkelstein, ανέλυσε επιγραφές σε κεραμικά ευρήματα του 6ου αιώνα π.Χ. Η συνεργασία αυτή οδήγησε στη συγκρότηση μιας διεπιστημονικής ομάδας, που περιλαμβάνει φυσικούς, θεολόγους, μαθηματικούς και επιστήμονες υπολογιστών, με στόχο την αποκάλυψη των γλωσσικών μυστικών της Βίβλου.
Η δυσκολία του εγχειρήματος ήταν σημαντική, καθώς τα βιβλικά κείμενα είναι κατακερματισμένα, με πολλές παραλλαγές και παρεμβάσεις μέσα στον χρόνο. Οι παραδοσιακές τεχνικές μηχανικής μάθησης κρίθηκαν ανεπαρκείς για αυτό το είδος ανάλυσης. Έτσι, αναπτύχθηκε ένα ειδικά σχεδιασμένο μοντέλο, ικανό να εντοπίζει πρότυπα ακόμη και σε μικρά τμήματα κειμένου.
Πέρα από το ακαδημαϊκό επίπεδο, η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκει πλέον εφαρμογή και στη λαϊκή κουλτούρα, επανασυστήνοντας τα ιερά κείμενα με τρόπο σύγχρονο, πολλές φορές και ανατρεπτικό. Με την κυκλοφορία του Google Veo 3, δημιουργοί περιεχομένου έχουν αρχίσει να παράγουν βίντεο που συνδυάζουν βιβλικές αφηγήσεις με σύγχρονα τεχνολογικά στοιχεία. Από τον Νώε που τραβά selfies με ζώα, μέχρι τον Ιησού με κινητό στο χέρι, αυτά τα βίντεο αναδεικνύουν τον νέο τρόπο με τον οποίο οι νεότερες γενιές προσεγγίζουν τη θρησκευτική παράδοση.
[via]
