Η απροσδόκητη, αλλά έξυπνη προσέγγιση της NASA για την πρόβλεψη των ηφαιστειακών εκρήξεων

Βλέποντας πέρα από την παραδοσιακή επιστημονική προσέγγιση για την παρακολούθηση των ηφαιστείων, η NASA και το Smithsonian Institution στρέφονται πλέον σε ένα απροσδόκητο αλλά υποσχόμενο «εργαλείο»: τα φύλλα των δέντρων. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η παρατήρηση της βλάστησης κοντά σε ηφαιστειακές περιοχές μπορεί να αποκαλύψει πολύτιμες πληροφορίες για τις υπόγειες διεργασίες, ακόμα και πριν εκδηλωθεί μια έκρηξη.

Η προσέγγιση αυτή βασίζεται σε ένα εντυπωσιακό βιολογικό φαινόμενο. Όταν το μάγμα αρχίζει να ανεβαίνει προς την επιφάνεια της Γης, απελευθερώνει αέρια όπως διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και διοξείδιο του θείου. Το CO2 απορροφάται από τη γύρω χλωρίδα, η οποία αντιδρά αυξάνοντας τη φωτοσυνθετική της δραστηριότητα – τα φυτά γίνονται πιο πράσινα και πιο πυκνά. Αυτή η μεταβολή στη βλάστηση είναι ορατή ακόμα και από το Διάστημα, μέσω δορυφορικών εικόνων που καταγράφουν συστήματα όπως το Landsat 8 της NASA και το Sentinel-2 του ESA.

Οι επιστήμονες συγκρίνουν εικόνες από διαφορετικές χρονικές περιόδους για να εντοπίσουν ασυνήθιστες αλλαγές στο χρώμα των φύλλων. Η Nicole Guinn, ηφαιστειολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, χρησιμοποίησε αυτή τη μεθοδολογία για την παρακολούθηση του ηφαιστείου Etna (Αίτνα) στη Σικελία, σημειώνοντας ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Την ίδια ώρα, ο κλιματολόγος Josh Fisher πραγματοποίησε επιτόπια έρευνα στον Rincon de la Vieja στην Κόστα Ρίκα τον Μάρτιο του 2025, επιβεβαιώνοντας πως τα φύλλα που συνέλεξε παρουσίαζαν αυξημένα επίπεδα CO2, σε συμφωνία με τα δορυφορικά δεδομένα.

Η παρακολούθηση των ηφαιστείων μέσω της βλάστησης αποτελεί ελκυστική εναλλακτική, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη τις δυσκολίες των παραδοσιακών μεθόδων. Η απευθείας μέτρηση του CO2 απαιτεί αποστολές στο πεδίο, συχνά υπό επικίνδυνες συνθήκες. Με περισσότερα από 1.300 ενεργά ηφαίστεια παγκοσμίως, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές, η δορυφορική παρακολούθηση της βλάστησης προσφέρει μια πιο προσβάσιμη και ασφαλή λύση. Αν και η άμεση ανίχνευση του CO2 από το Διάστημα παραμένει τεχνικά δύσκολη, οι μεταβολές στα δέντρα λειτουργούν ως έμμεσοι αλλά αξιόπιστοι δείκτες.

Η μέθοδος αυτή δεν είναι πανάκεια. Ορισμένα ηφαίστεια δεν περιβάλλονται από αρκετή δενδρώδη κάλυψη, ενώ καιρικά φαινόμενα όπως οι έντονες βροχοπτώσεις ή η παρουσία ασθενειών στα φυτά μπορούν να αλλοιώσουν τα δεδομένα. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν παραδείγματα που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της συνδυαστικής παρακολούθησης. Το 2017, αισθητήρες γύρω από το ηφαίστειο Mayon στις Φιλιππίνες εντόπισαν έγκαιρα σημάδια επικείμενης έκρηξης. Οι μαζικές εκκενώσεις που ακολούθησαν έσωσαν περισσότερους από 56.000 ανθρώπους.

Ο Florian Schwandner, επικεφαλής της Διεύθυνσης Γεωεπιστημών στο Ames Research Center της NASA, τονίζει ότι δεν υπάρχει ένας απόλυτα αξιόπιστος δείκτης για την πρόβλεψη των ηφαιστειακών εκρήξεων. Ωστόσο, η συνεχής βελτίωση μεθόδων όπως η ανάλυση της αντίδρασης των φυτών μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερες και ακριβέστερες ειδοποιήσεις.

Σε έναν κόσμο όπου περίπου το 10% του πληθυσμού ζει κοντά σε ενεργά ηφαίστεια, κάθε εργαλείο που μπορεί να προσφέρει ακόμα και λίγες ώρες επιπλέον προειδοποίησης είναι ζωτικής σημασίας. Και είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι, ανάμεσα σε προηγμένους αισθητήρες και δορυφόρους, ίσως είναι τα ίδια τα δέντρα που δίνουν πρώτα το σήμα κινδύνου.

[via]