Μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη σημειώθηκε στις 15 Μαρτίου 2024, όταν το Perseverance rover της NASA κατέγραψε για πρώτη φορά ορατό σέλας από την επιφάνεια του Άρη. Το γεγονός αυτό συνέπεσε με μια έντονη ηλιακή δραστηριότητα, η οποία προκάλεσε ένα ισχυρό ηλιακό ξέσπασμα (solar flare) και μία στεμματική εκτίναξη μάζας (CME), δηλαδή μια τεράστια έκρηξη φορτισμένων σωματιδίων και μαγνητικής ενέργειας από τον Ήλιο.
Το φαινόμενο, το οποίο μέχρι σήμερα είχε παρατηρηθεί μόνο μέσω υπεριώδους ακτινοβολίας από δορυφόρους σε τροχιά, καταγράφηκε πλέον και στο ορατό φως, κάνοντας το Perseverance το πρώτο όχημα που κατέγραψε σέλας από την επιφάνεια άλλου πλανήτη.
Σέλας χωρίς μαγνητικό πεδίο
Σε αντίθεση με τη Γη, όπου το σέλας αναπτύσσεται γύρω από τους πόλους λόγω του παγκόσμιου μαγνητικού πεδίου που παγιδεύει τα ηλιακά σωματίδια, ο Άρης δεν διαθέτει παρόμοιο πεδίο. Αντ’ αυτού, η ατμόσφαιρά του αντιδρά άμεσα με τα υπερ-ενεργά ηλιακά σωματίδια, δημιουργώντας ένα διαφορετικό είδος σέλαος που μπορεί να καλύψει ολόκληρο τον ουρανό του πλανήτη.
Το συγκεκριμένο σέλας δημιουργήθηκε από σωματίδια ηλιακής ενέργειας (Solar Energetic Particles – SEPs), τα οποία επιταχύνθηκαν από το ηλιακό φαινόμενο και προσέκρουσαν στην αρειανή ατμόσφαιρα. Το αποτέλεσμα ήταν η εκπομπή πράσινου φωτός σε μήκος κύματος 557,7 νανομέτρων (ακριβώς όπως το σέλας στη Γη), που προκαλείται από διεγερμένα άτομα οξυγόνου.
Επιτυχής συντονισμός και επιστημονική πρόβλεψη
Η επιτυχία της παρατήρησης δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτέλεσμα ενός πολύπλευρου επιστημονικού συντονισμού. Η ομάδα της ερευνήτριας Elise Knutsen, μεταδιδακτορικής φοιτήτριας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, υπολόγισε την ιδανική γωνία και χρονική στιγμή για τις κάμερες του ρόβερ να καταγράψουν το φαινόμενο. Η NASA, μέσω των υπηρεσιών πρόβλεψης διαστημικού καιρού (M2M και CCMC), προέβλεψε την άφιξη της στεμματικής εκτίναξης στον Άρη και ενημέρωσε άμεσα τις ομάδες των αποστολών Perseverance και MAVEN.
Όταν το CME έφτασε στον Άρη, ενεργοποιήθηκαν οι κάμερες Mastcam-Z και το φασματόμετρο SuperCam του ρόβερ. Τα δεδομένα από το ρόβερ επιβεβαιώθηκαν από ταυτόχρονες παρατηρήσεις του δορυφόρου MAVEN, καθώς και της ευρωπαϊκής αποστολής Mars Express. Οι μετρήσεις των SEPs και το φασματικό αποτύπωμα του πράσινου σέλαους παρείχαν τεκμηριωμένη απόδειξη του φαινομένου.
Νέοι ορίζοντες για την επιστήμη και την εξερεύνηση
Η καταγραφή του πρώτου ορατού σέλαος στον Άρη έχει διπλή σημασία. Αφενός, επιβεβαιώνει τη δυνατότητα μελέτης τέτοιων φαινομένων από την επιφάνεια του πλανήτη και όχι μόνο από τροχιακούς δορυφόρους. Αφετέρου, προμηνύει το εντυπωσιακό θέαμα που ενδέχεται να απολαμβάνουν μελλοντικοί άνθρωποι εξερευνητές στον Κόκκινο Πλανήτη.
Η επιστημονική συντονίστρια του Perseverance, Katie Stack Morgan, δήλωσε ότι η κατανόηση των σέλαων στον Άρη είναι κρίσιμη για την ασφάλεια των ανθρώπινων αποστολών, καθώς υποδεικνύει και τις συνθήκες του διαστημικού καιρού που επικρατούν στον πλανήτη.
Το σέλας του Άρη, εκτός από ομορφιά, φέρνει μαζί του πολύτιμες πληροφορίες για την αλληλεπίδραση του ήλιου με την ατμόσφαιρα του πλανήτη και ανοίγει νέους δρόμους για την έρευνα, καθώς η NASA προετοιμάζεται για την αποστολή ανθρώπων στον Άρη μέσα στις επόμενες δεκαετίες, στο πλαίσιο του προγράμματος “Moon to Mars”.
[via]
