Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, οι μάσκες μίας χρήσης έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας. Από νοσοκομεία και μέσα μεταφοράς έως γραφεία και σχολεία, δισεκατομμύρια μάσκες χρησιμοποιήθηκαν σε παγκόσμια κλίμακα. Ωστόσο, λίγα χρόνια μετά, ένα νέο ερώτημα απασχολεί την επιστημονική κοινότητα: τι συνέβη σε όλα αυτά τα προστατευτικά μέσα και ποιο είναι το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα;
Μεγάλο μέρος των μασκών δεν κατέληξε ποτέ σε οργανωμένα συστήματα ανακύκλωσης. Οι περισσότερες πετάχτηκαν απλώς στα κοινά απορρίμματα ή εγκαταλείφθηκαν σε δρόμους, παραλίες και πάρκα. Η συνέπεια είναι ανησυχητική: κατά την αποσύνθεσή τους, οι μάσκες απελευθερώνουν μικροπλαστικά και χημικές ουσίες στο περιβάλλον, με επιπτώσεις που μπορεί να διαρκέσουν για δεκαετίες.
Μια νέα μελέτη από το Coventry University, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Environmental Pollution, έρχεται να φωτίσει το μέγεθος του προβλήματος. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν πειράματα ώστε να εξετάσουν πόσο εύκολα τα μικροπλαστικά και τα χημικά πρόσθετα των μασκών διαρρέουν στο νερό.
Οι επιστήμονες τοποθέτησαν διάφορους τύπους καινούργιων μασκών – χειρουργικές, ιατρικές αλλά και μάσκες υψηλής προστασίας τύπου FFP – σε γυάλινα δοχεία με καθαρό νερό, σε θερμοκρασία δωματίου. Μετά από 24 ώρες, το νερό φιλτραρίστηκε και αναλύθηκε με εξειδικευμένες εργαστηριακές μεθόδους.
Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: οι μάσκες FFP απελευθέρωσαν τρεις έως τέσσερις φορές περισσότερα μικροπλαστικά σε σχέση με τις απλές χειρουργικές. Τα σωματίδια είχαν μέγεθος μικρότερο από 100 μικρόμετρα και αποτελούνταν κυρίως από πολυπροπυλένιο – ένα υλικό που χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία, αλλά είναι δύσκολο να αποδομηθεί φυσικά.
Εκτός από πολυπροπυλένιο, ανιχνεύθηκαν επίσης πολυαιθυλένιο, πολυεστέρας, νάιλον και PVC, όλα υλικά με μεγάλη ανθεκτικότητα στο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να παραμένουν για χρόνια στα οικοσυστήματα, επιβαρύνοντας τόσο τα υδάτινα όσο και τα χερσαία οικοσυστήματα.
Η έρευνα εντόπισε και μια ακόμη απειλή: την παρουσία bisphenol B σε ορισμένα είδη μασκών. Πρόκειται για μια χημική ένωση γνωστή για τις επιβλαβείς συνέπειές της σε υδρόβιους οργανισμούς. Το ανησυχητικό είναι ότι, εφόσον τα μικροπλαστικά καταλήξουν στη διατροφική αλυσίδα, η ουσία αυτή μπορεί να επηρεάσει και την ανθρώπινη υγεία.
Η Anna Bogush, από το Research Centre for Agroecology, Water and Resilience, τόνισε χαρακτηριστικά:
Δεν μπορούμε να αγνοούμε το περιβαλλοντικό κόστος των μασκών μιας χρήσης, ειδικά όταν γνωρίζουμε ότι τα μικροπλαστικά και οι χημικές ουσίες που απελευθερώνουν μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις τόσο στους ανθρώπους όσο και στα οικοσυστήματα.
Τα μικροπλαστικά θεωρούνται σήμερα ένας από τους πιο ανησυχητικούς ρύπους. Είναι σχεδόν αδύνατο να απομακρυνθούν από το περιβάλλον και εντοπίζονται παντού: από τα θαλάσσια βάθη έως τα χιόνια της Ανταρκτικής, αλλά και στο ανθρώπινο αίμα, όπως δείχνουν πρόσφατες μελέτες. Οι μάσκες προστέθηκαν έτσι σε μια ήδη μακρά λίστα πηγών ρύπανσης, από καλλυντικά μέχρι πλαστικά μπουκάλια και συνθετικά υφάσματα.
Η ιδιαίτερη ανησυχία στην περίπτωση των μασκών είναι ο όγκος τους. Κατά την κορύφωση της πανδημίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε εκτιμήσει ότι χρησιμοποιούνταν παγκοσμίως περίπου 129 δισεκατομμύρια μάσκες κάθε μήνα. Έστω και ένα μικρό ποσοστό από αυτές να κατέληξε στο περιβάλλον, αρκεί για να δημιουργήσει μια εκρηκτική οικολογική απειλή.
Η μελέτη του Coventry University δεν στοχεύει μόνο στο να καταγράψει τις συνέπειες, αλλά και να προειδοποιήσει για την ανάγκη καλύτερης διαχείρισης σε μελλοντικές κρίσεις. Η έλλειψη οργανωμένων συστημάτων συλλογής και ανακύκλωσης κατά την περίοδο της πανδημίας ανέδειξε την ευαλωτότητα των υποδομών μας.
Η εμπειρία αυτή φέρνει ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση για εναλλακτικά, πιο φιλικά προς το περιβάλλον υλικά, καθώς και για την ανάγκη επενδύσεων σε τεχνολογίες ανακύκλωσης. Παράλληλα, απαιτείται ενημέρωση του κοινού ώστε η απόρριψη μασκών και άλλων προστατευτικών ειδών να γίνεται με τρόπο που δεν βλάπτει το περιβάλλον.
Η πανδημία υπήρξε μια πρωτοφανής παγκόσμια δοκιμασία και οι μάσκες αποτέλεσαν βασικό μέσο προστασίας. Ωστόσο, η βιασύνη να καλυφθεί η ανάγκη άφησε πίσω της μια νέα οικολογική πρόκληση. Το «κρυφό» αποτύπωμα των μασκών μάς υπενθυμίζει ότι κάθε τεχνολογική ή ιατρική λύση, όσο απαραίτητη κι αν είναι, συνοδεύεται από κόστος που δεν πρέπει να παραβλέπεται.
[via]
