Όπως τονίζει η ομάδα της παγκόσμιας εταιρίας κυβερνοασφάλειας ESET, ο ψηφιακός κόσμος δεν είναι αποκομμένος από την πραγματικότητα· αντίθετα, συχνά αντανακλά –και μεγεθύνει– τα ίδια αρνητικά φαινόμενα που βλέπουμε και στο φυσικό κόσμο.
Σύμφωνα με μελέτη της Microsoft (2023), που κάλυψε 17 χώρες, ο «εκφοβισμός και η κακοποίηση στο διαδίκτυο» αποτελεί τη βασική ανησυχία των γονέων παγκοσμίως, με το 39% των ερωτηθέντων να τον αναφέρουν ως βασικό πρόβλημα. Αν γίνει ανεξέλεγκτος, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και ακόμη και στη σωματική ευεξία των παιδιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει οδηγήσει σε τραγικά αποτελέσματα για τα θύματα.
Η ESET υπογραμμίζει ότι η ευαισθητοποίηση των γονέων είναι καθοριστικής σημασίας: όσο πιο γρήγορα αναγνωριστούν τα σημάδια του διαδικτυακού εκφοβισμού, τόσο πιο αποτελεσματικά μπορεί να προστατευτεί το παιδί από απαράδεκτες συμπεριφορές στο διαδίκτυο.
Νέα σχολική χρονιά. Ίδια προβλήματα;
Η μελέτη της Microsoft δείχνει ότι οι γονείς ανησυχούν περισσότερο για το cyberbullying παρά για τον κίνδυνο σεξουαλικής εκμετάλλευσης, την παραπληροφόρηση ή τις απειλές σωματικής βίας. Μελέτη του Pew Research Center επιβεβαιώνει αυτόν το φόβο, καθώς δείχνει ότι περίπου οι μισοί έφηβοι στις ΗΠΑ έχουν δεχθεί παρενόχληση στο διαδίκτυο, με τα μεγαλύτερα κορίτσια να είναι πιο συχνά στο στόχαστρο.
Οι εκφοβιστές μπορεί να ενεργούν με διάφορους τρόπους:
- Στέλνουν υβριστικά σχόλια
- Διαδίδουν ψευδείς φήμες
- Κοινοποιούν προκλητικές φωτογραφίες (ενδεχομένως του θύματος)
- Απειλούν με σωματική βία
Ο διαδικτυακός εκφοβισμός παρατηρείται συχνότερα στην αρχή της σχολικής χρονιάς. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι η περίοδος που οι «νταήδες» προσπαθούν να δείξουν ότι είναι δυνατοί, σχηματίζονται νέες παρέες και τα παιδιά έχουν αυξημένο άγχος λόγω των μαθημάτων. Ταυτόχρονα, οι γονείς και τα σχολεία ασχολούνται με άλλα θέματα και μπορεί να μην προσέξουν ότι κάποιο παιδί δέχεται εκφοβισμό.
Επειδή όλα αυτά συμβαίνουν, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μάθουν να αναγνωρίζουν τα σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί τους μπορεί να δέχεται διαδικτυακό εκφοβισμό, για να μπορούν να βοηθήσουν πριν το πρόβλημα γίνει πιο σοβαρό.
Πώς μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου είναι θύμα εκφοβισμού στο διαδίκτυο;
Το πρώτο και συχνά πιο δύσκολο βήμα είναι να μιλήσει το παιδί για την εμπειρία του. Μπορεί να ντρέπεται ή να φοβάται ότι θα επιδεινωθεί η κατάσταση. Γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να παρατηρούν πιθανές ενδείξεις.
Αν δηλαδή το παιδί:
- Αλλάζει ξαφνικά τη διάθεσή του.
- Υποτιμά τον εαυτό του.
- Παρατάει τα χόμπι του.
- Αυξάνει ή μειώνει απότομα τον χρόνο μπροστά στην οθόνη.
- Αποφεύγει το σχολείο ή κοινωνικές εκδηλώσεις.
- Φέρνει χαμηλότερη βαθμολογία.
- Δείχνει κουρασμένο ή αλλάζει μερικές διατροφικές του συνήθειες.
- Γίνεται αμυντικό όταν συζητάτε το θέμα.
Μερικές καλές πρακτικές για την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού
Το πιο σημαντικό είναι να μιλάτε συχνά με το παιδί σας. Πρέπει να νιώθει ότι μπορεί να σας πει τα πάντα χωρίς να το μαλώσετε ή να το κρίνετε. Μην ανακατεύεστε υπερβολικά στη ζωή του, εκτός αν δείτε ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει.
Αντί να ρωτάτε αμέσως "σε εκφοβίζει κανείς;", είναι προτιμότερο να ρωτάτε πιο γενικά "πώς πάνε τα πράγματα στο σχολείο;". Επίσης, προσπαθήστε να βρείτε μια ήσυχη στιγμή που να είστε μόνοι σας, έτσι ώστε το παιδί να μην ντρέπεται να σας μιλήσει ανοιχτά.
Εκτός από την παρατήρηση, οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την ασφάλεια των παιδιών με πιο πρακτικά μέτρα:
- Συζητήστε μαζί τους για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια στο διαδίκτυο.
- Ενημερωθείτε για τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν και ελέγξτε αν οι ρυθμίσεις είναι κατάλληλες για την ηλικία τους.
- Εξηγήστε τους κινδύνους των social media και των online παιχνιδιών, καθώς και φαινόμενα όπως ο σεξουαλικός εκβιασμός και τα deepfake.
- Καλλιεργήστε υγιή σκεπτικισμό απέναντι σε αγνώστους στο διαδίκτυο. Τα ανεπιθύμητα αιτήματα αιτήσεις φιλίας πρέπει να απορρίπτονται αμέσως.
- Γνωρίστε τους φίλους των παιδιών σας, τόσο στο διαδίκτυο όσο και στην πραγματική ζωή.
- Αν χρειαστεί, ρυθμίστε περιορισμούς στο smartphone (περιεχόμενο, χρόνο χρήσης) ή εγκαταστήστε λογισμικό γονικού ελέγχου — πάντα όμως με ειλικρινή εξήγηση για τον λόγο που το κάνετε.
Αν συμβεί
Εάν διαπιστώσετε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού:
- Μείνετε ψύχραιμοι και μιλήστε ήρεμα.
- Ζητήστε να σας εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει και πώς το βιώνει.
- Δείξτε του πώς να μπλοκάρει τον θύτη.
- Κρατήστε αποδείξεις (π.χ. στιγμιότυπα οθόνης).
- Αναφέρετε το περιστατικό στις σχετικές πλατφόρμες.
- Επικοινωνήστε με το σχολείο εφόσον είναι αναγκαίο.
Ο εκφοβισμός είναι δυστυχώς μια πραγματικότητα για πολλά παιδιά. Με την ευρεία χρήση κινητών συσκευών, οι νταήδες μπορούν να «εισβάλλουν» ακόμη και μέσα στο σπίτι. Ωστόσο, οι γονείς διαθέτουν ισχυρά «αντίμετρα»: ενσυναίσθηση, υπομονή, γνώση και αγάπη.
Να είστε παρατηρητικοί. Να δίνετε προσοχή σε όσα συμβαίνουν στα παιδιά σας. Να τους προσφέρετε χώρο και στήριξη. Διδάξτε τους πώς να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με ασφάλεια. Και να είστε πάντα εκεί - με σχέδιο, αλλά και με μια αγκαλιά, αν τα πράγματα πάρουν άσχημη τροπή, προτείνει η ESET.
