Για περισσότερο από έναν αιώνα, ο Νότιος Ωκεανός έχει λειτουργήσει σαν ένας τεράστιος σιωπηλός «απορροφητήρας» της ανθρώπινης αμέλειας. Έχει ρουφήξει δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα και θερμότητας που προέρχονται από τις εκπομπές μας, μετριάζοντας τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Όμως μια νέα μελέτη από Γερμανούς ερευνητές προειδοποιεί πως αυτή η «χάρη» δεν θα κρατήσει για πάντα.
Όταν η ανθρωπότητα τελικά σταματήσει να καίει ορυκτά καύσιμα και η ατμόσφαιρα αρχίσει να ψύχεται, ο Νότιος Ωκεανός ενδέχεται να απαντήσει με μια θεαματική «εκτόνωση» θερμότητας, ένα ξαφνικό κύμα ζέστης που θα μπορούσε να ξαναζωντανέψει την κλιματική κρίση για περισσότερο από έναν αιώνα.
Η έρευνα, δημοσιευμένη στο AGU Advances από την ομάδα της βιογεωχημικού Ivy Frenger του GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research, περιγράφει ένα υποθετικό αλλά επιστημονικά τεκμηριωμένο σενάριο για το μέλλον της Γης. Χρησιμοποιώντας ένα ολοκληρωμένο κλιματικό μοντέλο που συνδυάζει ατμοσφαιρική ενέργεια, κυκλοφορία των ωκεανών, θαλάσσιο πάγο και βιοχημικές διεργασίες, οι ερευνητές προσομοίωσαν το τι θα συνέβαινε εάν ο κόσμος έφτανε τελικά σε αρνητικές καθαρές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, δηλαδή, αν αφαιρούσαμε περισσότερο άνθρακα από την ατμόσφαιρα απ’ ό,τι προσθέτουμε.
Στο σενάριο τους, οι εκπομπές συνεχίζουν να αυξάνονται για περίπου 70 χρόνια, μέχρι που το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα διπλασιάζεται σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Στη συνέχεια, χάρη στην τεχνολογία ή ίσως λόγω δραματικής μείωσης του ανθρώπινου πληθυσμού, οι εκπομπές μηδενίζονται και μετά γίνονται αρνητικές. Ο πλανήτης αρχίζει σταδιακά να ψύχεται. Όμως κάτω από την ήρεμη επιφάνεια, ο ωκεανός μαζεύει θερμότητα σαν να ετοιμάζεται για κάτι.
Αυτό συμβαίνει επειδή τα βάθη των θαλασσών «αναπνέουν» πιο αργά υπό τις σημερινές συνθήκες υπερθέρμανσης. Το θερμό νερό από την επιφάνεια βυθίζεται και εγκλωβίζεται, ενώ οι μηχανισμοί που παλιότερα βοηθούσαν τον ωκεανό να αποβάλλει τη θερμότητα –όπως οι ανωδικές ροές στο Νότιο Ωκεανό– εξασθενούν. Επιπλέον, το λιώσιμο του θαλάσσιου πάγου μειώνει την αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας, επιτρέποντας στο νερό να απορροφά ακόμη περισσότερη θερμότητα.
Έτσι, ακόμα και μετά την κορύφωση των εκπομπών και την είσοδο σε εποχή αρνητικών εκπομπών, ο ωκεανός συνεχίζει να αποθηκεύει θερμότητα για αιώνες. Και τότε, σε κάποια στιγμή ισορροπίας, αρχίζει να την απελευθερώνει.
Η ομάδα της Frenger περιγράφει αυτό το φαινόμενο ως ένα απότομο, παρατεταμένο ξέσπασμα θερμότητας που προκαλεί νέα άνοδο των θερμοκρασιών παρότι τα επίπεδα CO2 παραμένουν χαμηλά. «Μετά από αρκετούς αιώνες σταδιακής ψύξης, παρατηρούμε μια αναζωπύρωση της υπερθέρμανσης που δεν σχετίζεται με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, αλλά με την απελευθέρωση θερμότητας από τον ωκεανό», εξηγεί η Frenger. Η νέα αυτή θέρμανση είναι συγκρίσιμη σε ρυθμό με την ανθρωπογενή υπερθέρμανση του 20ού αιώνα και μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από εκατό χρόνια.
Το φαινόμενο δεν θα κατανεμηθεί ομοιόμορφα σε όλο τον πλανήτη. Σύμφωνα με τα μοντέλα, οι πιο έντονες και μακροχρόνιες επιπτώσεις θα σημειωθούν στο Νότιο Ημισφαίριο — ακριβώς στις περιοχές που ήδη θεωρούνται πιο ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, όπως η Αφρική, η Νότια Αμερική και τα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού.
Η μελέτη υπογραμμίζει πως αυτή η μελλοντική «εκτόνωση» του Νότιου Ωκεανού ανατρέπει μια βασική παραδοχή της διεθνούς πολιτικής για το κλίμα: ότι οι σωρευτικές εκπομπές CO2 και η υπερθέρμανση της Γης είναι γραμμικά συνδεδεμένες. Στην πραγματικότητα, η σχέση είναι πιο περίπλοκη. Ο πλανήτης έχει καθυστερημένους μηχανισμούς αντίδρασης, και ένας από τους σημαντικότερους είναι οι ωκεανοί που λειτουργούν σαν τεράστια αποθέματα ενέργειας.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν επιτύχουμε το φιλόδοξο στόχο των μηδενικών ή αρνητικών εκπομπών, τα αποτελέσματα μπορεί να αργήσουν να φανούν όχι για δεκαετίες, αλλά για αιώνες. Το κλιματικό σύστημα δεν λειτουργεί με την αμεσότητα των ανθρώπινων χρονοδιαγραμμάτων.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα αποτελέσματα του μοντέλου τους πρέπει να ιδωθούν με προσοχή, καθώς πρόκειται για μια απλοποιημένη αναπαράσταση του πλανήτη. Ωστόσο, ακόμη και όταν χρησιμοποίησαν διαφορετικά μοντέλα με πιο σύνθετες παραμέτρους, το φαινόμενο της «εκτόνωσης» επανεμφανίστηκε. Αυτό ενισχύει την αξιοπιστία της πρόβλεψης και θέτει ένα νέο ερώτημα στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα: πώς μπορούμε να αποτρέψουμε ή να μετριάσουμε μια τέτοια καθυστερημένη αλλά ισχυρή αναζωπύρωση της υπερθέρμανσης;
Ο Νότιος Ωκεανός, που εδώ και δεκαετίες λειτουργεί ως ο «πνεύμονας» της Γης, απορροφώντας θερμότητα και άνθρακα, μπορεί τελικά να μετατραπεί σε πηγή νέας θέρμανσης. Η εικόνα που προκύπτει είναι παράδοξη: όσο περισσότερο καθυστερούμε τη μείωση των εκπομπών, τόσο πιο εκρηκτικό μπορεί να γίνει αυτό το μελλοντικό κύμα θερμότητας.
Με άλλα λόγια, ακόμα και αν κάποτε σταματήσουμε εντελώς τα ορυκτά καύσιμα, η Γη ίσως δεν «ανασάνει» τόσο γρήγορα όσο θα ελπίζαμε. Ο ωκεανός θα χρειαστεί τον δικό του χρόνο για να αποδεσμεύσει όσα έχει κρύψει στα βάθη του κι όταν το κάνει, το τίμημα μπορεί να είναι ένας δεύτερος γύρος υπερθέρμανσης.
[source]
