Ο μύκητας πίσω από την «κατάρα του Τουταγχαμών» ενδέχεται να θεραπεύει τη λευχαιμία

Ένας μύκητας που συνδέθηκε ιστορικά με θανάσιμες λοιμώξεις και μυστηριώδεις θανάτους εξερευνητών αρχαίων τάφων φαίνεται σήμερα να κρύβει θεραπευτικές δυνατότητες ενάντια σε μια από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου. Νέα επιστημονική έρευνα αναδεικνύει ότι ο Aspergillus flavus, ο τοξικός μύκητας που ενοχοποιήθηκε για τους θανάτους μετά το άνοιγμα του τάφου του Τουταγχαμών, ενδέχεται να αποτελέσει τη βάση για καινοτόμες θεραπείες κατά της λευχαιμίας.

Η σύνδεση του μύκητα με τον θρύλο της «κατάρας των Φαραώ» δεν είναι τυχαία. Το 1922, λίγους μήνες μετά την ανακάλυψη του τάφου του βασιλιά Τουταγχαμών στην Αίγυπτο, ο Άγγλος λόρδος που είχε χρηματοδοτήσει την ανασκαφή και επισκέφθηκε το ταφικό μνημείο πέθανε αιφνιδίως, γεννώντας φήμες για μια θανάσιμη κατάρα. Παρόμοια περιστατικά καταγράφηκαν και στη δεκαετία του 1970 στην Πολωνία, όταν δέκα από τους δώδεκα αρχαιολόγους που εργάζονταν στην εκταφή του τάφου του βασιλιά Casimir IV έχασαν τη ζωή τους υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.

Αναλύσεις στον πολωνικό τάφο αποκάλυψαν την παρουσία του Aspergillus flavus, ενός μύκητα του οποίου οι τοξίνες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές αναπνευστικές λοιμώξεις. Οι σπόροι του μπορούν να παραμείνουν αδρανείς για αιώνες και να ενεργοποιηθούν μόλις διαταραχθούν οι συνθήκες του περιβάλλοντός τους, όπως συμβαίνει με το άνοιγμα ενός αρχαίου τάφου.

Σήμερα, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, με επικεφαλής την καθηγήτρια Sherry Gao, έστρεψαν την προσοχή τους στις βιοχημικές ιδιότητες αυτού του μύκητα. Η έρευνά τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Chemical Biology, αποκάλυψε μια κατηγορία μορίων με την ονομασία asperigimycins. Τα μόρια αυτά παρουσιάζουν σημαντική αντικαρκινική δράση, καθώς σε εργαστηριακές συνθήκες εξόντωσαν λευχαιμικά κύτταρα με υψηλή αποτελεσματικότητα.

Όπως δήλωσε η Gao, «πρόκειται για την ειρωνεία της φύσης: ο ίδιος μύκητας που κάποτε θεωρούσαμε θανατηφόρο, μπορεί τώρα να προσφέρει ελπίδα ζωής». Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα asperigimycins διαθέτουν περίπλοκες χημικές δομές, μεταξύ των οποίων και έναν μοναδικό μηχανισμό δακτυλιοειδούς αλληλεμπλοκής, που είναι ιδιαίτερα σπάνιος στους μύκητες.

Στην επόμενη φάση, οι επιστήμονες ενίσχυσαν την αποτελεσματικότητα των ενώσεων προσθέτοντας λιπιδικά μόρια παρόμοια με εκείνα που βρίσκονται στο βασιλικό πολτό, το θρεπτικό μείγμα που τρέφει τις βασίλισσες των μελισσών. Αυτή η προσθήκη βοήθησε τις ενώσεις να εισχωρήσουν ευκολότερα στα καρκινικά κύτταρα, καθώς οι μεμβράνες των κυττάρων αποτελούνται κυρίως από λίπη, και τα λιπίδια διευκολύνουν τη διείσδυση των φαρμάκων.

Μια ακόμα κρίσιμη ανακάλυψη αφορά το γονίδιο SLC46A3, το οποίο φάνηκε να λειτουργεί σαν «μοριακή πύλη» που επιτρέπει στο φάρμακο να ξεφεύγει από τα κυτταρικά διαμερίσματα και να στοχεύει απευθείας τα λευχαιμικά κύτταρα. Η γνώση αυτής της οδού ανοίγει τον δρόμο για την καλύτερη αξιοποίηση και άλλων φαρμάκων που μέχρι σήμερα ήταν δύσκολα στη χορήγησή τους.

Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία που επιτίθεται αδιακρίτως σε υγιή και καρκινικά κύτταρα, τα asperigimycins φάνηκε να έχουν επιλεκτική δράση, περιορίζοντας την αναπαραγωγή των κυττάρων της λευχαιμίας χωρίς να επηρεάζουν τους υγιείς ιστούς. Τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν επίσης ότι οι ενώσεις αυτές έχουν ελάχιστη ή καθόλου επίδραση σε άλλους τύπους καρκίνου, όπως του μαστού, του ήπατος και των πνευμόνων.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι παρόμοιες ενώσεις μπορεί να βρίσκονται και σε άλλους μύκητες, ανοίγοντας νέους δρόμους για τη φαρμακευτική αξιοποίηση του μυκητιακού κόσμου. Ήδη σχεδιάζεται η δοκιμή των asperigimycins σε ζωικά μοντέλα, με απώτερο στόχο την έναρξη κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους.

[via]