Οι εποχές – χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο – θεωρούνται από τους περισσότερους ένα σταθερό και παγκόσμιο ρολόι της φύσης. Ωστόσο, νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature ανατρέπει αυτή την παραδοχή. Με τη βοήθεια δορυφόρων, ερευνητές ανέλυσαν τον ετήσιο κύκλο ανάπτυξης της βλάστησης και ανακάλυψαν ότι σε πολλές περιοχές του πλανήτη, οι εποχές δεν είναι τόσο συγχρονισμένες όσο νομίζουμε.
Παρακολουθώντας τις εποχές από το Διάστημα
Η μελέτη αξιοποίησε είκοσι χρόνια δορυφορικών εικόνων για να καταγράψει με ακρίβεια πώς και πότε αναπτύσσεται η βλάστηση σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Οι δορυφόροι επέτρεψαν στους επιστήμονες να μελετήσουν πώς οι ζωντανοί οργανισμοί ρυθμίζουν τις δραστηριότητές τους ανάλογα με τις εποχές.
Σε πολλές περιοχές με σαφώς καθορισμένους χειμώνες και καλοκαίρια, όπως η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική, οι κύκλοι ανάπτυξης είναι σχετικά προβλέψιμοι. Όμως σε τροπικές ή άνυδρες περιοχές, τα μοτίβα δεν ακολουθούν μια γραμμική πορεία, αλλά εμφανίζουν μικρές ή μεγάλες αποκλίσεις, καθιστώντας τον συγχρονισμό πιο περίπλοκο.
Τα απρόσμενα μοτίβα
Η ανάλυση αποκάλυψε αρκετές εκπλήξεις. Στις πέντε μεσογειακές κλιματικές ζώνες του πλανήτη – Καλιφόρνια, Χιλή, Νότια Αφρική, Νότια Αυστραλία και την ίδια τη Μεσόγειο – οι επιστήμονες κατέγραψαν διπλές κορυφές ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι η δασική βλάστηση παρουσιάζει έξαρση σε διαφορετικές χρονικές στιγμές από τα υπόλοιπα οικοσυστήματα, με διαφορά περίπου δύο μηνών.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο σύνθετη όταν συγκρίνει κανείς αυτές τις περιοχές με τα γειτονικά ξηροθερμικά περιβάλλοντα, όπου η βροχόπτωση είναι εντονότερη το καλοκαίρι. Η αντίθεση αυτή δημιουργεί «νησίδες» εποχικής ασυμφωνίας, όπου σε μικρές αποστάσεις η βλάστηση αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό.
Χάρτης εποχικής ασυγχρονίας
Η έρευνα εντόπισε αρκετά «hotspots» στον πλανήτη – περιοχές δηλαδή όπου οι εποχές «ξεφεύγουν» από τον κανόνα. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται σε τροπικά βουνά, όπου η τοπογραφία επηρεάζει δραστικά την κυκλοφορία των ανέμων και τις τοπικές βροχοπτώσεις.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διαφορά ανάμεσα στο Phoenix και το Tucson της Αριζόνα, δύο πόλεις που απέχουν μόλις 160 χιλιόμετρα αλλά παρουσιάζουν εντελώς διαφορετικά μοτίβα βροχοπτώσεων και, κατά συνέπεια, εποχικής ανάπτυξης της βλάστησης.
Σχέση με τη βιοποικιλότητα
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα είναι ότι οι περιοχές με έντονη εποχική ασυμφωνία συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με τα παγκόσμια hotspots βιοποικιλότητας – ζώνες που φιλοξενούν τεράστια ποικιλία φυτών και ζώων.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτή η ασυμφωνία στις εποχικές δραστηριότητες μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των ειδών. Όταν οι κύκλοι αναπαραγωγής διαφορετικών πληθυσμών δεν συμπίπτουν, περιορίζεται η μεταξύ τους διασταύρωση. Αυτό οδηγεί σε γενετική διαφοροποίηση, που σε βάθος χρόνου μπορεί να δημιουργήσει νέα είδη.
Με άλλα λόγια, οι εποχικές αποκλίσεις δεν είναι απλώς μια οικολογική ιδιαιτερότητα, αλλά πιθανόν ένας από τους μηχανισμούς που τροφοδοτούν τη βιοποικιλότητα του πλανήτη.
Από την εξέλιξη στη γεωργία
Η χαρτογράφηση αυτών των μοτίβων δεν έχει σημασία μόνο για τη βιολογία ή την οικολογία. Έχει άμεσες επιπτώσεις και στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι ερευνητές αναφέρουν χαρακτηριστικά το παράδειγμα της Κολομβίας, όπου οι καλλιέργειες καφέ σε διαφορετικές πλευρές ενός βουνού ακολουθούν εντελώς διαφορετικούς κύκλους συγκομιδής. Μάλιστα, οι διαφορές αυτές είναι τόσο έντονες που θα μπορούσε να πει κανείς πως οι δύο περιοχές βρίσκονται σε διαφορετικά ημισφαίρια.
Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να αποδειχθούν κρίσιμες για τη γεωργία, την κατανόηση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και τη μελέτη της μετακίνησης των ζώων που εξαρτώνται από εποχικούς πόρους.
Η μεγάλη εικόνα
Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι εποχές δεν είναι τόσο σταθερές όσο τις φανταζόμαστε. Οι διαφορές στον συγχρονισμό τους, αν και λιγότερο εμφανείς σε καθημερινό επίπεδο, έχουν τεράστια σημασία για τη ζωή στη Γη. Από την επιβίωση των φυτών και των ζώων, μέχρι την εξέλιξη νέων ειδών και την καλλιέργεια βασικών αγαθών, η εποχική ασυμφωνία αποτελεί έναν κρυφό αλλά ισχυρό μηχανισμό που διαμορφώνει τον κόσμο μας.
[via]
