Η γεωλογική ιστορία της Γης παρουσιάζεται συχνά στα σχολικά βιβλία ως μια καθαρή και ευθύγραμμη ακολουθία περιόδων, εποχών και αιώνων. Πίσω από αυτή την «τακτοποιημένη» εικόνα, όμως, κρύβεται ένα χαοτικό σκηνικό γεμάτο ανατροπές, καταστροφές και στιγμές που άλλαξαν την πορεία του πλανήτη. Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, αυτά τα φαινομενικά τυχαία γεγονότα ακολουθούν στην πραγματικότητα ένα μαθηματικό μοτίβο, που όχι μόνο εξηγεί το παρελθόν, αλλά μπορεί να μας δώσει και ενδείξεις για το μέλλον.
Ο Andrej Spiridonov, γεωλόγος και παλαιοντολόγος από το Vilnius University στη Λιθουανία, υπογραμμίζει ότι τα όρια που χωρίζουν τις γεωλογικές περιόδους δεν είναι απλές ημερομηνίες, αλλά σημεία καμπής που αφηγούνται μια ιστορία γεμάτη αναταράξεις. «Αυτό που έμοιαζε με θόρυβο χωρίς νόημα, στην πραγματικότητα αποτελεί το κλειδί για να κατανοήσουμε πώς αλλάζει ο πλανήτης μας και μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η αλλαγή», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Η Γη έχει περάσει από περιόδους σχετικής ηρεμίας αλλά και από βίαιες αναταράξεις που γέννησαν νέες γεωλογικές ενότητες. Ο πιο γνωστός σταθμός είναι η πτώση του αστεροειδούς πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους και έβαλε τέλος στη Μεσοζωική Εποχή, ανοίγοντας την αυλαία για τη Καινοζωική, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτή με τη σειρά της χωρίζεται σε τρεις περιόδους και τουλάχιστον επτά εποχές.
Οι επιστήμονες εστίασαν στο Φανεροζωικό Αιώνα, που εκτείνεται περίπου 540 εκατομμύρια χρόνια πίσω και περιλαμβάνει τις εποχές Παλαιοζωικός, Μεσοζωικός και Καινοζωικός. Χρησιμοποίησαν τις επίσημες διαιρέσεις της International Commission on Stratigraphy, αλλά ανέλυσαν και δεδομένα από απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών όπως κωνοδόντες, αμμωνοειδή, γραπτόλιθους και ασβεστολιθικό νανοπλαγκτόν. Αυτό που διαπίστωσαν είναι ότι τα όρια μεταξύ των περιόδων σχηματίζουν ομάδες, χωρισμένες από μεγάλα διαστήματα ηρεμίας.
Η εικόνα αυτή παραπέμπει σε ένα σύστημα όπου η πολυπλοκότητα καθορίζεται από μια συνεχή ακολουθία μαθηματικών εκθετών. Σύμφωνα με τον Spiridonov, τα χρονικά διαστήματα ανάμεσα σε κομβικά γεγονότα –από τις μαζικές εξαφανίσεις ειδών έως τις εκρηκτικές περιόδους εξέλιξης– δεν είναι εντελώς τυχαία, αλλά ακολουθούν μια μαθηματική λογική που δημιουργεί ένα είδος καταρράκτη μεταβλητότητας στον χρόνο.
Η ομάδα προσπάθησε να υπολογίσει τι ονομάζουν «εξωτερική χρονική κλίμακα» της Γης, δηλαδή το χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να αποκαλυφθεί πλήρως η φυσική μεταβλητότητα του πλανήτη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι απαιτούνται τουλάχιστον 500 εκατομμύρια χρόνια για να αποτυπωθεί όλο το φάσμα των αλλαγών, και ιδανικά περίπου ένα δισεκατομμύριο. Με άλλα λόγια, μικρότερες κλίμακες χρόνου δεν μπορούν να δείξουν το εύρος των δυνατοτήτων, από περιόδους ηρεμίας μέχρι παγκόσμιες ανατροπές.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Earth and Planetary Science Letters, προειδοποιεί ότι η ανθρώπινη ιστορία έχει εξελιχθεί σε μια ασυνήθιστα ήρεμη φάση του πλανήτη. Αυτό σημαίνει ότι η κατανόηση των μεγάλων μαθηματικών μοτίβων της Γης είναι κρίσιμη, όχι μόνο για την ερμηνεία του παρελθόντος αλλά και για την πρόβλεψη πιθανών μελλοντικών αλλαγών.
Για να περιγράψουν καλύτερα αυτή τη δομή, οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα νέο μοντέλο και μέσω αυτού κατέδειξαν ότι τα γεγονότα που καθορίζουν τις μεταβάσεις στη γεωλογική ιστορία δεν είναι τυχαία, αλλά σχηματίζουν μια ιεραρχική ακολουθία «συστάδων μέσα σε συστάδες».
Η ανακάλυψη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς δείχνει ότι οι αλλαγές στο σύστημα της Γης δεν είναι απλώς ακανόνιστες, αλλά βαθιά δομημένες. Η ύπαρξη ενός τέτοιου μαθηματικού μοτίβου προσφέρει ένα ισχυρό εργαλείο στους επιστήμονες για να κατανοήσουν τόσο τις καταστροφές του παρελθόντος όσο και τα πιθανά σενάρια του μέλλοντος.
[via]
