Περισσότερο από έναν αιώνα μετά την ανακάλυψη του ατομικού πυρήνα, η πυρηνική φυσική συνεχίζει να φέρνει στην επιφάνεια εκπλήξεις που ανατρέπουν δεδομένα. Στο CERN της Γενεύης, μια διεθνής ερευνητική ομάδα κατέγραψε ένα εύρημα που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη δομή της ύλης: τον ακριβή εντοπισμό του ορίου όπου οι κλασικοί κανόνες παύουν να ισχύουν.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα πρωτόνια και τα νετρόνια οργανώνονται σε «φλοιούς», παρόμοιους με αυτούς που σχηματίζουν τα ηλεκτρόνια γύρω από τον πυρήνα ενός ατόμου. Υπάρχουν μάλιστα «μαγικοί αριθμοί» που προσδίδουν ιδιαίτερη σταθερότητα στον πυρήνα. Όμως σε ορισμένα ισότοπα με ασυνήθιστη αναλογία πρωτονίων και νετρονίων, η αρμονία αυτή καταρρέει: τα σωματίδια καταλαμβάνουν απρόβλεπτα επίπεδα ενέργειας, σχηματίζοντας πυρήνες παραμορφωμένους με εντελώς διαφορετικές ιδιότητες.
Ο ρόλος του χρωμίου-61
Κεντρικός πρωταγωνιστής στη νέα έρευνα είναι το χρώμιο-61, ένα ασταθές ισότοπο που διαθέτει 24 πρωτόνια και 37 νετρόνια. Μέχρι σήμερα, η θέση του θεωρούνταν κοντά σε αυτά τα όρια, χωρίς να είναι σαφές αν ανήκει εντός του ή εκτός. Οι ακριβείς μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν με το CRIS (Collinear Resonance Ionization Spectroscopy) του ISOLDE, ένα από τα πιο εξελιγμένα όργανα για τη μελέτη πυρήνων πλούσιων σε νετρόνια, απέδειξαν ότι το χρώμιο-61 βρίσκεται ακριβώς στο όριο αυτής της περιοχής.
Η μελέτη, υπό τον συντονισμό του Louis Lalanne από το CNRS, μέτρησε δύο κρίσιμα χαρακτηριστικά του ισοτόπου: το σπιν και τη μαγνητική ροπή. Οι τιμές αυτές αποκαλύπτουν πώς κατανέμονται τα πρωτόνια και τα νετρόνια στον πυρήνα. Το αποτέλεσμα έδειξε μια «υβριδική» συμπεριφορά: ούτε καθαρά εντός ούτε σαφώς εκτός αυτών των ορίων. Αυτή η ιδιότητα καθιστά το χρώμιο-61 ιδανικό «σηματοδότη» για τον καθορισμό των ορίων, εκεί όπου το κλασικό μοντέλο των φλοιών παύει να λειτουργεί.
Γιατί έχει σημασία η ανακάλυψη
Τα όρια αυτά θεωρούνται καίρια πεδία μελέτης, επειδή φανερώνουν σημεία όπου η δομή των πυρήνων υφίσταται ριζικές μεταβολές. Οι περιοχές αυτές λειτουργούν σαν ανωμαλίες που αναγκάζουν τους επιστήμονες να ξανασκεφτούν θεωρίες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν δεδομένες. Το να γνωρίζει κανείς με ακρίβεια πού αρχίζουν και πού τελειώνουν αυτά τα όρια, είναι καθοριστικό για την ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων μοντέλων, που θα εξηγούν πώς αναδύεται και εξελίσσεται η πυρηνική δομή σε ακραίες συνθήκες.
Η συμβολή του χρωμίου-61 είναι κομβική, καθώς δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η ύλη μετασχηματίζεται όταν πλησιάζουμε περιοχές με όλο και περισσότερα νετρόνια, όπου οι συνηθισμένοι κανόνες παύουν να ισχύουν.
Ένα βήμα πιο κοντά στη βαθύτερη κατανόηση
Το εύρημα του CERN αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την κατανόηση των μηχανισμών που κυβερνούν τον μικρόκοσμο. Κάθε νέα παρατήρηση σε αυτά τα ακραία ισότοπα μάς βοηθά να προσεγγίσουμε πιο σφαιρικά το πώς η ύλη οργανώθηκε αμέσως μετά τη γέννηση του Σύμπαντος και πώς οι βασικοί κανόνες της φύσης αναδιαμορφώνονται κάτω από συνθήκες που δύσκολα φανταζόμαστε.
[via]
