Είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι η άσκηση ωφελεί την υγεία και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων ειδών καρκίνου. Ωστόσο, το γιατί ακριβώς συμβαίνει αυτό σε μοριακό επίπεδο παρέμενε για καιρό ένα παζλ με πολλά κομμάτια. Μια νέα, πρωτοποριακή μελέτη από το Πανεπιστήμιο Yale έρχεται να προσθέσει ένα κρίσιμο κομμάτι, αποκαλύπτοντας έναν λόγο που, εκ των υστέρων, φαντάζει εκπληκτικά προφανής: πρόκειται για έναν «πόλεμο» πόρων.
Ο μεταβολικός «ανταγωνισμός»
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), η άσκηση δεν ενισχύει απλώς το ανοσοποιητικό σύστημα. Κάνει κάτι πολύ πιο πρακτικό: επαναπρογραμματίζει τον μεταβολισμό του σώματος ώστε να διοχετεύει τα αποθέματα ενέργειας (γλυκόζη) στους μύες, στερώντας τα ταυτόχρονα από τα καρκινικά κύτταρα.
Ο καρκίνος είναι, στην ουσία του, μια νόσος ανεξέλεγκτης ανάπτυξης που απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας. Οι ερευνητές του Yale, με επικεφαλής τον ιατρό-ερευνητή Brooks Leitner, ανακάλυψαν ότι όταν το σώμα γυμνάζεται, δημιουργείται ένας «μεταβολικός ανταγωνισμός». Οι μύες, οι οποίοι μετατρέπονται σε κύριους καταναλωτές ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης, απορροφούν τη διαθέσιμη γλυκόζη, αφήνοντας τους όγκους να... πεινάνε.
Τα ευρήματα της μελέτης
Η επιστημονική ομάδα πραγματοποίησε πειράματα σε ποντίκια, χρησιμοποιώντας μοριακούς ιχνηλάτες για να χαρτογραφήσει πού ακριβώς καταναλωνόταν η γλυκόζη στο σώμα τους. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά:
- Στα ποντίκια που ασκούνταν τακτικά, η ενέργεια (γλυκόζη) κατευθυνόταν μαζικά προς τον μυϊκό ιστό.
- Τα καρκινικά κύτταρα (συγκεκριμένα σε μοντέλα καρκίνου του μαστού και μελανώματος) παρουσίασαν μειωμένη πρόσληψη γλυκόζης.
- Μετά από τέσσερις εβδομάδες εθελοντικού τρεξίματος σε τροχό, τα παχύσαρκα ποντίκια παρουσίασαν μείωση του μεγέθους των όγκων κατά σχεδόν 60%, σε σύγκριση με τα ποντίκια που ακολουθούσαν καθιστική ζωή, παρόλο που και τα δύο γκρουπ είχαν την ίδια διατροφή.
«Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν τη σημασία μιας λεπτομερούς, συστημικής θεώρησης των μεταβολικών επιδράσεων της άσκησης στον καρκίνο», αναφέρει ο Δρ. Leitner. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι η άσκηση μείωσε σημαντικά τη δραστηριότητα της πρωτεΐνης mTOR στους όγκους, μιας πρωτεΐνης που παίζει καθοριστικό ρόλο στην κυτταρική ανάπτυξη και πολλαπλασιασμό. Ουσιαστικά, η άσκηση έθεσε τους όγκους σε κατάσταση «υψηλού στρες επιβίωσης», εμποδίζοντας την επέκτασή τους.
Ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος
Γιατί όμως ονομάζουμε τον λόγο «προφανή»; Διότι βασίζεται σε μια απλή αρχή της φυσικής και της βιολογίας: οι πόροι σε ένα κλειστό σύστημα (όπως το σώμα μας) είναι πεπερασμένοι. Αν οι μύες «καίνε» τα καύσιμα, δεν μένουν αρκετά για τον «εχθρό».
Μέχρι τώρα, πολλές θεωρίες εστίαζαν στο ότι η άσκηση μειώνει τη φλεγμονή ή βελτιώνει την ορμονική ισορροπία – και όλα αυτά ισχύουν. Όμως, η άμεση στέρηση της «τροφής» του καρκίνου μέσω της μυϊκής δραστηριότητας είναι ένας μηχανισμός άμεσος και μετρήσιμος. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η γλυκόζη λειτουργεί ως ο βασικός ρυθμιστής αυτής της διαδικασίας.
Από τα ποντίκια στον άνθρωπο: Τι σημαίνει αυτό για εμάς;
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η μελέτη αυτή, όπως πολλές βασικές έρευνες, διεξήχθη σε πειραματόζωα. Αν και ο ανθρώπινος μεταβολισμός μοιράζεται πολλούς κοινούς μηχανισμούς με αυτόν των ποντικών, η πολυπλοκότητα του καρκίνου στον άνθρωπο απαιτεί προσοχή στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων.
Ωστόσο, τα ευρήματα αυτά έρχονται να προστεθούν σε έναν αυξανόμενο όγκο δεδομένων που συνδέουν την άσκηση με τη μείωση του κινδύνου για τουλάχιστον 13 τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του παχέος εντέρου, του μαστού και του ενδομητρίου. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και η ήπια καθημερινή δραστηριότητα, όπως το περπάτημα (περίπου 7.000 με 9.000 βήματα), μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο.
Η έρευνα του Yale μας δίνει το «πώς» πίσω από αυτά τα στατιστικά. Υποδεικνύει ότι η «δόση» και η διάρκεια της άσκησης παίζουν ρόλο, καθώς η ικανότητα επαναπρογραμματισμού του μεταβολισμού εξαρτάται από τη συχνότητα της δραστηριότητας.
Το μέλλον της «Συνταγογράφησης» της άσκησης
Τα αποτελέσματα ανοίγουν νέους δρόμους για την ιατρική ακριβείας (precision oncology). Στο μέλλον, η άσκηση θα μπορούσε να μην είναι απλώς μια γενική συμβουλή του τύπου «να περπατάτε περισσότερο», αλλά μέρος ενός στοχευμένου θεραπευτικού πρωτοκόλλου που θα αποσκοπεί στη μεταβολική εξασθένηση συγκεκριμένων τύπων όγκων.
Επιπλέον, η κατανόηση του μηχανισμού μπορεί να οδηγήσει σε νέες θεραπείες για ασθενείς που δεν μπορούν να γυμναστούν λόγω σωματικών περιορισμών, μιμούμενες ίσως φαρμακευτικά αυτή τη μεταβολική «κλοπή» ενέργειας.
Κινηθείτε για να νικήσετε
Αν υπάρχει ένα μήνυμα που πρέπει να κρατήσουμε, είναι ότι το σώμα μας είναι σχεδιασμένο για κίνηση. Η καθιστική ζωή δεν είναι απλώς παθητική, αλλά αφήνει περίσσεια ενέργειας διαθέσιμη για διαδικασίες που μπορεί να αποβούν βλαβερές.
Η άσκηση λειτουργεί ως ασπίδα, όχι μόνο δυναμώνοντας την καρδιά, αλλά κυριολεκτικά «κλέβοντας την μπουκιά» από το στόμα της ασθένειας. Και αυτός είναι ίσως ο πιο προφανής, αλλά και ο πιο ισχυρός λόγος για να δέσουμε τα κορδόνια μας και να βγούμε έξω σήμερα.
