Η ιδέα της ανθρώπινης εγκατάστασης στον Άρη έχει περάσει από τη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας στη σοβαρή τεχνολογική συζήτηση. Η γειτνίαση με τη Γη, η παρουσία νερού και η ύπαρξη έστω υποτυπώδους ατμόσφαιρας έχουν μετατρέψει τον κόκκινο πλανήτη σε τον πιο πιθανό επόμενο προορισμό για ανθρώπινο αποικισμό. Η NASA έχει ήδη θέσει ως στόχο την αποστολή ανθρώπων στον Άρη μέσα στη δεκαετία του 2030, ενώ εκτιμήσεις και προγράμματα από ιδιωτικές και εθνικές διαστημικές εταιρείες δείχνουν πως το ενδιαφέρον είναι πλέον παγκόσμιο. Ωστόσο, πέρα από τον ενθουσιασμό, υπάρχει και ο σκληρός λογαριασμός: η μεταφορά ανθρώπων, υλικών και εξοπλισμού σε έναν άλλο πλανήτη είναι εξαιρετικά δαπανηρή.
Και αυτό γεννά το κρίσιμο ερώτημα: αν τελικά στείλουμε ανθρώπους στον Άρη, πώς θα χτιστούν οι κατοικίες και οι υποδομές που θα χρειαστούν; Η μεταφορά κάθε εργαλείου, μεταλλικής δοκού ή δομικού υλικού από τη Γη κοστίζει ακριβά. Για τον λόγο αυτό, οι επιστήμονες εξετάζουν εδώ και χρόνια μια πιο αποδοτική και βιώσιμη λύση: τα υλικά δεν θα έρχονται από τη Γη — θα δημιουργούνται στον Άρη.
Αυτή η στρατηγική ονομάζεται επιτόπια αξιοποίηση πόρων (ISRU), δηλαδή η αξιοποίηση των υλικών που βρίσκονται ήδη σε έναν ξένο κόσμο αντί για διαρκή προμήθεια από τη Γη. Νέα έρευνα από το Polytechnic University of Milan στην Ιταλία κάνει ένα βήμα παραπέρα και προτείνει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση: αντί οι άνθρωποι να κατασκευάζουν τα δομικά υλικά στον Άρη, θα τα καλλιεργούν με τη βοήθεια βακτηρίων.
Η μελέτη στρέφεται σε μια βιολογική διαδικασία γνωστή ως βιομεταλλοποίηση. Πρόκειται για τον μηχανισμό μέσω του οποίου ορισμένοι οργανισμοί παράγουν ορυκτά, ένα φαινόμενο που στη Γη παρατηρείται σε φύκη, κοράλλια και μικροοργανισμούς. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η ίδια διαδικασία θα μπορούσε να λειτουργήσει και στον Άρη για την παραγωγή οικοδομικών υλικών από το τοπικό έδαφος.
Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο συγκεκριμένα βακτήρια: το Sporosarcina pasteurii και το Chroococcidiopsis. Η πρόταση δεν είναι απλώς να χρησιμοποιηθεί ένα από τα δύο, αλλά να συνδυαστούν σε μια συνεργατική «co-culture». Το Sporosarcina pasteurii, σύμφωνα με τη δημοσίευση, εκκρίνει φυσικά πολυμερή τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη ορυκτών και μπορούν να ενισχύσουν τον αρειανό ρεγόλιθο, το μείγμα σκόνης και θρυμματισμένων πετρωμάτων που καλύπτει τον πλανήτη. Ουσιαστικά, το χαλαρό έδαφος μετατρέπεται σε ένα υλικό παρόμοιο με σκυρόδεμα.
Οι ερευνητές φαντάζονται το μείγμα αυτό ως πρώτη ύλη για 3D printing στον Άρη. Σε ένα τέτοιο σενάριο, το πλήρωμα ή τα ρομποτικά συστήματα θα τύπωναν τούβλα, τοίχους ή ολόκληρες δομές χωρίς να χρησιμοποιούν μεταλλικά υλικά ή τσιμέντο από τη Γη. Ένα είδος βιολογικού εργοστασίου θα παρήγαγε στην ουσία τα οικοδομικά υλικά επί τόπου.
Το Chroococcidiopsis προσθέτει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο σενάριο, καθώς πρόκειται για έναν μικροοργανισμό γνωστό για την αντοχή του σε ακραίες συνθήκες και την ικανότητά του να παράγει οξυγόνο. Στο όραμα των ερευνητών, αυτό το βακτήριο δεν θα συμβάλει μόνο στη διατήρηση της δομικής ακεραιότητας των κατασκευών αλλά και στα συστήματα υποστήριξης ζωής, βοηθώντας στην παραγωγή αναπνεύσιμου οξυγόνου για τους αστροναύτες.
Σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα, το Sporosarcina pasteurii θα μπορούσε να έχει και δεύτερη λειτουργία. Ο μεταβολισμός του παράγει αμμωνία ως παραπροϊόν, και οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για καλλιέργειες σε κλειστά αγροτικά συστήματα. Με αυτόν τον τρόπο, η ίδια βιολογική διεργασία που δίνει τη δυνατότητα κατασκευής κατοικιών θα μπορούσε να υποστηρίξει και την παραγωγή τροφίμων — κάτι που μελλοντικά ίσως συμβάλει ακόμη και σε προσπάθειες μερικής «γεωδιαμόρφωσης» του πλανήτη.
Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί συγκλίνουν σε μία ιδέα: αντί ένας αρειανός οικισμός να εξαρτάται από διαρκείς αποστολές εφοδιασμού, τα θεμέλιά του μπορεί να στηρίζονται στην ίδια τη βιολογία. Η προσέγγιση δεν εξαλείφει τις τεχνικές δυσκολίες ούτε αναιρεί το τεράστιο κόστος των διαστημικών αποστολών. Όμως υπόσχεται μια νέα φιλοσοφία επιβίωσης: εγκατάσταση που αναπτύσσεται, χτίζεται και —σε κάποιο βαθμό— ζει με τους ανθρώπους που την κατοικούν.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2025 στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers και ανοίγει έναν νέο δίαυλο συζήτησης για το μέλλον των διαστημικών αποικιών. Αν η εξερεύνηση του Διαστήματος ήταν μέχρι τώρα υπόθεση τεχνολογίας, η επόμενη εποχή ίσως ανήκει στην τεχνολογία της ζωής, στην ιδέα ότι τα όπλα της επιβίωσης σε έναν άλλο κόσμο δεν είναι μόνο μέταλλα και κράματα, αλλά βακτήρια που μπορούν να χτίσουν, να καλλιεργήσουν και να υποστηρίξουν ανθρώπινη παρουσία εκεί όπου κανείς δεν έχει ζήσει ποτέ.
