Με την εκτόξευση του πληρώματος Crew-11 προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό την 1η Αυγούστου 2025, ξεκίνησε ένα νέο κεφάλαιο στην προσπάθεια καλλιέργειας τροφής στο Διάστημα. Ανάμεσα στον εξοπλισμό που ταξίδεψε μαζί με τους αστροναύτες βρίσκονταν και τα λεγόμενα seed pillows, ειδικά «μαξιλάρια» σπόρων, που αποτελούν το κεντρικό στοιχείο του πειράματος VEG-03. Στόχος; Να διερευνηθεί η δυνατότητα παραγωγής φρέσκων λαχανικών μακριά από τη Γη.
Η καλλιέργεια φυτών σε συνθήκες μικροβαρύτητας δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό επίτευγμα. Εκτός από τη διατροφική αξία, τα φυτά προσφέρουν ψυχολογική ανακούφιση και βελτιώνουν το ηθικό του πληρώματος σε μακρόχρονες αποστολές. Σε περιβάλλοντα όπου η απομόνωση και οι περιορισμοί είναι καθημερινότητα, η αίσθηση ότι μπορείς να φροντίσεις ένα ζωντανό οργανισμό έχει ιδιαίτερη σημασία.
Το συγκεκριμένο πείραμα, με την κωδική ονομασία VEG-03 MNO, δίνει στους αστροναύτες τη δυνατότητα επιλογής από μια «βιβλιοθήκη σπόρων». Οι επιλογές περιλαμβάνουν Wasabi mustard greens, Red Russian Kale και Dragoon lettuce – τρεις καλλιέργειες με υψηλή διατροφική αξία και αρκετά διαφορετικά χαρακτηριστικά, ώστε να δοκιμαστούν οι δυνατότητες προσαρμογής τους στις ακραίες συνθήκες του Διαστήματος.
Η διαδικασία καλλιέργειας γίνεται μέσα στο Veggie, ένα θάλαμο περίπου στο μέγεθος χειραποσκευής. Εκεί, συνδυάζονται κόκκινα, μπλε και πράσινα LED φώτα, τα οποία παρέχουν το κατάλληλο φάσμα για φωτοσύνθεση. Η κατασκευή διαθέτει διαφανή, εύκαμπτα τοιχώματα που θυμίζουν ακορντεόν και μπορούν να επεκταθούν καθώς τα φυτά μεγαλώνουν, δημιουργώντας μια ημι-ελεγχόμενη ατμόσφαιρα γύρω τους.
Οι σπόροι φυτεύονται σε λεπτές ταινίες που τοποθετούνται μέσα σε υφασμάτινα «μαξιλάρια» γεμάτα με ειδικό υπόστρωμα βασισμένο σε άργιλο και με λίπασμα ελεγχόμενης αποδέσμευσης. Ο άργιλος είναι παρόμοιος με αυτόν που χρησιμοποιείται σε γήπεδα μπέιζμπολ και επιτρέπει την ομοιόμορφη διανομή νερού και αέρα γύρω από τις ρίζες, κάτι εξαιρετικά κρίσιμο σε περιβάλλον χωρίς βαρύτητα. Οι αστροναύτες παρακολουθούν συστηματικά την ανάπτυξη των φυτών, προσθέτουν νερό όταν χρειάζεται και καταγράφουν την πρόοδο με φωτογραφίες.
Όταν φτάσει η στιγμή της συγκομιδής, μέρος της παραγωγής καταναλώνεται επί τόπου, προσφέροντας φρέσκα και θρεπτικά τρόφιμα στο πλήρωμα. Τα υπόλοιπα δείγματα καταψύχονται και επιστρέφουν στη Γη, όπου θα αναλυθούν από επιστήμονες για να αξιολογηθεί η θρεπτική τους αξία αλλά και η ασφάλεια κατανάλωσης.
Η σημασία της καλλιέργειας στο Διάστημα γίνεται ακόμη πιο εμφανής όταν μιλάμε για μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη και τον Άρη. Όσο πιο μακριά ταξιδεύουν οι αστροναύτες, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η μεταφορά προμηθειών από τη Γη. Η δυνατότητα παραγωγής φρέσκου φαγητού επί τόπου θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό στοιχείο επιβίωσης, παρέχοντας όχι μόνο θρεπτικά στοιχεία αλλά και ποικιλία στη διατροφή, απαραίτητη για την υγεία του πληρώματος.
Πέρα όμως από τη διαστημική εξερεύνηση, τα οφέλη των ερευνών αγγίζουν και τη Γη. Οι τεχνικές που αναπτύσσονται για την καλλιέργεια σε ακραίες συνθήκες μπορούν να βρουν εφαρμογή σε καινοτόμες μεθόδους γεωργίας σε εσωτερικούς χώρους. Παράλληλα, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε θεραπευτικά προγράμματα κηπουρικής, δίνοντας σε ηλικιωμένους ή άτομα με αναπηρίες νέες δυνατότητες ενασχόλησης με τη φύση, ακόμη κι όταν η παραδοσιακή καλλιέργεια είναι αδύνατη.
Πίσω από όλα αυτά βρίσκεται η Biological and Physical Sciences Division της NASA, που έχει ως αποστολή να διευρύνει τα όρια της επιστήμης μέσω πειραμάτων σε περιβάλλοντα που δεν μπορούν να αναπαραχθούν στη Γη. Η μελέτη βιολογικών και φυσικών φαινομένων κάτω από ακραίες συνθήκες όχι μόνο ανοίγει τον δρόμο για μακροχρόνια παραμονή στο Διάστημα, αλλά συμβάλλει και στη βελτίωση της καθημερινής ζωής εδώ στη Γη.
[via]
