Για δεκαετίες, η κοινωνία μας έχει ταυτίσει τη νεότητα με τη διανοητική αιχμή — την εποχή όπου το μυαλό είναι γρήγορο, ευέλικτο και ικανό για τα πιο εντυπωσιακά επιτεύγματα. Όμως, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Intelligence έρχεται να ανατρέψει αυτή την ιδέα. Οι ερευνητές Gignac και Zajenkowski κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η συνολική ψυχολογική λειτουργία του ανθρώπου δεν κορυφώνεται στα 20 ή στα 30, αλλά πολύ αργότερα — ανάμεσα στα 55 και τα 60 έτη.
Η ανακάλυψη αυτή αλλάζει ριζικά την αντίληψή μας για το πώς γερνάει ο εγκέφαλος και, κυρίως, για το πότε βρισκόμαστε πραγματικά στην καλύτερη μας πνευματική κατάσταση. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα μέσα χρόνια της ζωής αποτελούν μια περίοδο ισορροπίας, όπου οι γνωστικές δεξιότητες, η εμπειρία και η συναισθηματική σταθερότητα συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ένα νέο, ώριμο είδος ευφυΐας.
Εδώ και χρόνια γνωρίζουμε ότι οι καθαρά γνωστικές ικανότητες —όπως η ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών, η μνήμη εργασίας και η λογική σκέψη— αρχίζουν να μειώνονται ήδη από τα μέσα της δεκαετίας των είκοσι. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε τομείς όπου η ταχύτητα και η άμεση επεξεργασία παίζουν καθοριστικό ρόλο: οι αθλητές κορυφώνονται πριν τα 30, οι μαθηματικοί συνήθως δίνουν τις σημαντικότερες συνεισφορές τους στα 35, και οι κορυφαίοι σκακιστές σπάνια διατηρούν την ίδια οξύνοια μετά τα 40.
Αλλά, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η ταχύτητα δεν είναι τα πάντα. Ο εγκέφαλος δεν είναι απλώς ένας επεξεργαστής δεδομένων. Με την ωρίμανση έρχονται δεξιότητες που δεν μπορούν να μετρηθούν μόνο σε χιλιοστά του δευτερολέπτου — όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, η αυτορρύθμιση, η ικανότητα ηγεσίας και η αντοχή στις γνωστικές προκαταλήψεις. Και αυτές, φαίνεται, αναπτύσσονται αργότερα.
Η ομάδα των ερευνητών χαρτογράφησε 16 διαφορετικές ψυχολογικές διαστάσεις, από τις βασικές γνωστικές λειτουργίες μέχρι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Περιλαμβάνονται η μνήμη, η λογική, η ταχύτητα σκέψης και η γενική γνώση, αλλά και οι πέντε θεμελιώδεις διαστάσεις της προσωπικότητας — εξωστρέφεια, συναισθηματική σταθερότητα, ευσυνειδησία, ανοιχτότητα στην εμπειρία και ευγένεια.
Συνδυάζοντας δεκάδες μεγάλες μελέτες, οι επιστήμονες δημιούργησαν έναν ενιαίο δείκτη που αποτυπώνει πώς εξελίσσονται αυτές οι ικανότητες στη διάρκεια της ζωής. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: ενώ κάποιες δεξιότητες πράγματι μειώνονται με την ηλικία, άλλες συνεχίζουν να ενισχύονται — και μάλιστα για πολύ περισσότερο απ’ όσο πιστεύαμε.
Η ευσυνειδησία, για παράδειγμα, φαίνεται να φτάνει στο αποκορύφωμά της γύρω στα 65, ενώ η συναισθηματική σταθερότητα συνεχίζει να αυξάνεται μέχρι και τα 75. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεξιότητες όπως η ηθική κρίση και η ικανότητα να αντιστεκόμαστε στις γνωστικές προκαταλήψεις —δηλαδή να αποφεύγουμε παγίδες στη λήψη αποφάσεων— μπορούν να βελτιώνονται έως και στα 80.
Όταν οι ερευνητές συνδύασαν όλες αυτές τις παραμέτρους σε έναν συνολικό δείκτη ψυχολογικής λειτουργίας, προέκυψε ένα σαφές μοτίβο: το «πνευματικό αποκορύφωμα» έρχεται στα 55 με 60 έτη, πριν αρχίσει μια ήπια κάμψη γύρω στα 65 και μια πιο έντονη μετά τα 75.
Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί επιτυχημένοι ηγέτες, διευθυντές και πολιτικοί βρίσκονται ακριβώς σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Ενώ κάποιες επιμέρους ικανότητες μειώνονται, ενισχύονται άλλες —όπως η κρίση, η ψυχραιμία και η ικανότητα σύνθεσης πληροφοριών— που είναι καθοριστικές για σύνθετες αποφάσεις και ηγετικούς ρόλους.
Παρά τα ευρήματα, οι προκαταλήψεις έναντι των μεγαλύτερων εργαζομένων παραμένουν ισχυρές. Οι εταιρείες συχνά θεωρούν τους εργαζόμενους άνω των 55 ως «επένδυση περιορισμένου χρόνου», ειδικά όταν η συνταξιοδότηση πλησιάζει. Σε ορισμένα επαγγέλματα, όπως στην αεροπορία, οι ηλικιακοί περιορισμοί είναι θεσμοθετημένοι — με τους πιλότους να υποχρεώνονται να αποσυρθούν γύρω στα 65.
Ωστόσο, τα δεδομένα δείχνουν ότι η ηλικία από μόνη της δεν αποτελεί αξιόπιστο δείκτη γνωστικής ικανότητας. Πολλοί άνθρωποι διατηρούν εξαιρετική μνήμη και ταχύτητα σκέψης μέχρι πολύ αργά, ενώ άλλοι εμφανίζουν μειώσεις νωρίτερα — η διαφοροποίηση είναι τεράστια. Αυτό σημαίνει πως οι αξιολογήσεις θα πρέπει να βασίζονται στις πραγματικές δεξιότητες και όχι στην ημερομηνία γέννησης.
Η μελέτη καταλήγει σε ένα αισιόδοξο μήνυμα: τα μέσα χρόνια της ζωής δεν είναι το προοίμιο της παρακμής, αλλά μια εποχή πνευματικής πληρότητας. Ο Charles Darwin δημοσίευσε το On the Origin of Species στα 50. Ο Beethoven, ήδη κωφός, παρουσίασε την Ενάτη Συμφωνία στα 53. Και η Lisa Su, στα 55, οδήγησε την AMD σε μια από τις πιο εντυπωσιακές τεχνολογικές ανατροπές της δεκαετίας.
Η ιστορία βρίθει παραδειγμάτων ανθρώπων που έφτασαν στην κορυφή της δημιουργικότητάς τους πολύ μετά τη «νεανική» τους περίοδο. Ίσως, λοιπόν, ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει κορύφωση και να δούμε τη μέση ηλικία όχι ως αντίστροφη μέτρηση, αλλά ως το πραγματικό πικ του ανθρώπινου νου.
[source]
