Σκλήρυνση κατά πλάκας: Δείκτες στο αίμα προειδοποιούν για την ασθένεια έως και 7 χρόνια πριν τα συμπτώματα

Μια ανακάλυψη που μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε τη σκλήρυνση κατά πλάκας (MS) έρχεται από το University of California, San Francisco (UCSF). Οι ερευνητές εντόπισαν συγκεκριμένα πρωτεϊνικά «σήματα» στο αίμα που φαίνεται να προειδοποιούν για την εμφάνιση της νόσου έως και επτά χρόνια πριν από τα πρώτα συμπτώματα. Αν επιβεβαιωθεί, η ανακάλυψη αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε έγκαιρη διάγνωση, στοχευμένες παρεμβάσεις και, ίσως, σε νέους τρόπους πρόληψης.

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια χρόνια, ανίατη αυτοάνοση ασθένεια που προκαλεί το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτίθεται στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Οι συνέπειες είναι ευρείες και ποικίλουν: από διαταραχές στη μνήμη και την κίνηση έως προβλήματα στην όραση, τη διάθεση και την αίσθηση του πόνου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι, τη στιγμή που εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα, η βλάβη στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα έχει ήδη προχωρήσει.

Η ομάδα του UCSF θέλησε να διερευνήσει αν θα μπορούσαν να εντοπιστούν μοριακά ίχνη της νόσου πολύ νωρίτερα. Για τον σκοπό αυτό ανέλυσαν δείγματα αίματος από Αμερικανούς στρατιώτες, 134 εκ των οποίων ανέπτυξαν στη συνέχεια MS. Εξετάζοντας περισσότερες από 5.000 διαφορετικές πρωτεΐνες, οι επιστήμονες προσπάθησαν να εντοπίσουν μοτίβα που επαναλαμβάνονταν στα άτομα που αργότερα εκδήλωσαν τη νόσο.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Τα επίπεδα της πρωτεΐνης μυελίνης (MOG), η οποία βοηθά στην προστασία των «καλωδίων» του νευρικού συστήματος, παρουσίαζαν απότομη αύξηση έως και επτά χρόνια πριν από τα πρώτα συμπτώματα. Το εύρημα αυτό δείχνει πως η καταστροφή του προστατευτικού περιβλήματος των νευρικών ινών – της μυελίνης – ξεκινά πολύ πριν η νόσος γίνει κλινικά ανιχνεύσιμη.

Περίπου έναν χρόνο αργότερα, δηλαδή έξι χρόνια πριν από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, παρατηρήθηκε άνοδος στα επίπεδα της πρωτεΐνης νευροφιλαμεντίνης (NfL), ενός γνωστού δείκτη βλάβης στο νευρικό σύστημα. Αυτό υποδηλώνει πως η MS αρχίζει επιτιθέμενη πρώτα στο προστατευτικό περίβλημα των νευρικών κυττάρων και στη συνέχεια στα ίδια τα νεύρα.

Ακόμη μία πρωτεΐνη, η ιντερλευκίνη-3 (IL-3), εμφανίστηκε αυξημένη στα άτομα που αργότερα θα εμφάνιζαν τη νόσο. Η IL-3 λειτουργεί ως «χημικός αγγελιοφόρος» που ενεργοποιεί και καθοδηγεί τα ανοσοκύτταρα προς τις περιοχές του σώματος που επηρεάζονται από τη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Συνδυάζοντας 21 από τις πρωτεΐνες που παρουσίαζαν τις πιο έντονες πρώιμες μεταβολές, οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορούν να αναπτύξουν ένα αξιόπιστο τεστ αίματος ικανό να εντοπίζει την προκλινική φάση της MS. «Προτείνουμε ένα πάνελ βιοδεικτών πρωτεϊνών που μπορεί να διαχωρίζει άτομα με προϋπάρχουσα σκλήρυνση από τους υγιείς, υπό την προϋπόθεση ότι τα αποτελέσματα θα επιβεβαιωθούν σε επόμενες μελέτες», σημειώνουν οι επιστήμονες στην έκθεσή τους, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Medicine.

Ο επικεφαλής νευρολόγος Ahmed Abdelhak δήλωσε ότι η μελέτη ανοίγει «πολλές νέες δυνατότητες» για τη διάγνωση, την παρακολούθηση και ενδεχομένως τη θεραπεία της νόσου. 

Παρά την αισιοδοξία, οι ερευνητές τονίζουν ότι τα αποτελέσματα βασίζονται σε σχετικά μικρό δείγμα στρατιωτών και χρειάζεται να επαναληφθούν σε μεγαλύτερους και πιο ετερογενείς πληθυσμούς. Η εξέλιξη της MS διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο, οπότε η γενίκευση των συμπερασμάτων απαιτεί προσοχή.

Πέρα όμως από την ανάπτυξη ενός τεστ έγκαιρης ανίχνευσης, η έρευνα ρίχνει φως και στο χρονοδιάγραμμα της νόσου: ποια είναι τα πρώτα στάδια βλάβης, πώς εξελίσσονται και σε ποιο σημείο γίνονται μη αναστρέψιμα. Αυτή η γνώση μπορεί να αποδειχθεί ανεκτίμητη για τη δημιουργία θεραπειών που θα μπλοκάρουν την πρόοδο της νόσου προτού καν εμφανιστεί.

Ο νευρολόγος Ari Green από το UCSF σχολίασε:

Τώρα γνωρίζουμε ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας ξεκινά πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι νομίζαμε. Αυτό μας δίνει την πραγματική δυνατότητα να προλάβουμε τη νόσο – ή τουλάχιστον να προστατεύσουμε τους ανθρώπους από επιπλέον βλάβες.

Αν επιβεβαιωθούν τα ευρήματα, η ιατρική κοινότητα μπορεί να βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά σε μια νέα εποχή όπου η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν θα αποτελεί πια αιφνιδιαστική διάγνωση, αλλά μια προβλέψιμη και – ίσως – αποτρέψιμη πάθηση.

[source]