Το Διάστημα αποτελεί το απόλυτο τεστ αντοχής για τον ανθρώπινο οργανισμό. Παρά τις δεκαετίες έρευνας, οι επιστήμονες εξακολουθούν να διερευνούν πώς η παρατεταμένη παραμονή σε συνθήκες μικροβαρύτητας και κοσμικής ακτινοβολίας επηρεάζει το σώμα και τον ψυχισμό των αστροναυτών. Μια νέα μελέτη από το University of California San Diego έρχεται να προσθέσει ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ: τα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα φαίνεται να εμφανίζουν σημάδια επιταχυνόμενης γήρανσης όταν βρίσκονται στο Διάστημα.
Το επίκεντρο της μελέτης ήταν τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα και πρόδρομα κύτταρα (HSPCs), τα οποία είναι καθοριστικά για τον σχηματισμό του αίματος και την ανάπτυξη των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι ερευνητές απέστειλαν δείγματα τέτοιων κυττάρων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), όπου παρέμειναν για διάστημα 32 έως 45 ημερών. Για την παρακολούθησή τους χρησιμοποιήθηκαν ειδικά νανοβιοαντιδραστήρια, σχεδιασμένα ώστε να καταγράφουν τις αλλαγές που συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο.
Ταυτόχρονα, ένα δεύτερο σετ κυττάρων παρέμεινε στη Γη, στο Kennedy Space Center, ώστε να υπάρχει μια αξιόπιστη βάση σύγκρισης. Με αυτόν τον τρόπο, οι επιστήμονες είχαν τη δυνατότητα να εντοπίσουν με ακρίβεια ποιες αλλαγές οφείλονταν στο διαστημικό περιβάλλον.
Τα βλαστοκύτταρα που ταξίδεψαν στον ISS παρουσίασαν μια σειρά από ανησυχητικές διαφοροποιήσεις. Συγκεκριμένα, μειώθηκε η ικανότητά τους για αυτοανανέωση, έγιναν πιο ευάλωτα σε βλάβες του DNA και εμφάνισαν αυξημένα σημάδια φλεγμονής στα μιτοχόνδρια, τα «εργοστάσια ενέργειας» των κυττάρων. Όλα αυτά αποτελούν χαρακτηριστικά που συνδέονται με την πρόωρη γήρανση.
Παρά τα αρνητικά αυτά σημάδια, υπήρξε και ένα ενθαρρυντικό στοιχείο: οι βλάβες δεν φαίνεται να είναι μόνιμες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν τα κύτταρα επανήλθαν στη Γη και απομακρύνθηκαν από τις συνθήκες του Διαστήματος, μέρος των αλλαγών άρχισε να αντιστρέφεται.
Για την Catriona Jamieson, διευθύντρια του UC San Diego Sanford Stem Cell Institute και επικεφαλής της μελέτης, τα αποτελέσματα είναι καθοριστικής σημασίας. Όπως εξηγεί, το Διάστημα αποτελεί «την απόλυτη δοκιμασία αντοχής για το ανθρώπινο σώμα». Παράγοντες όπως η μικροβαρύτητα και η κοσμική ακτινοβολία φαίνεται πως μπορούν να επιταχύνουν τη μοριακή γήρανση των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων.
Η κατανόηση αυτών των μεταβολών δεν είναι σημαντική μόνο για την προστασία των αστροναυτών που συμμετέχουν σε μακροχρόνιες αποστολές, αλλά και για τη μελέτη της ίδιας της διαδικασίας της γήρανσης και των ασθενειών που συνδέονται με αυτήν, όπως ο καρκίνος. Με άλλα λόγια, το Διάστημα λειτουργεί σαν ένας «επιταχυντής» που επιτρέπει στους επιστήμονες να παρατηρήσουν σε σύντομο χρονικό διάστημα όσα στη Γη συμβαίνουν πολύ πιο αργά.
Τα νέα ευρήματα ενισχύουν την ανάγκη ανάπτυξης στρατηγικών που θα προστατεύουν το ανθρώπινο σώμα σε συνθήκες μακράς παραμονής στο Διάστημα, ειδικά καθώς προχωρούν τα σχέδια για αποστολές στη Σελήνη και τον Άρη. Η έρευνα πάνω στις επιπτώσεις της μικροβαρύτητας και της ακτινοβολίας μπορεί να οδηγήσει σε νέες μεθόδους πρόληψης και θεραπείας, όχι μόνο για τους αστροναύτες αλλά και για τους ανθρώπους στη Γη που αντιμετωπίζουν παρόμοιες κυτταρικές βλάβες λόγω γήρανσης ή ασθενειών.
Τα βλαστοκύτταρα, λόγω της κεντρικής τους σημασίας στη δημιουργία και την ανανέωση ιστών, αποτελούν έναν «καθρέφτη» για το πώς αντιδρά ο οργανισμός στο στρες. Η μελέτη δείχνει ότι η παραμονή στο Διάστημα μπορεί να επιβαρύνει έντονα αυτά τα κύτταρα, αλλά παράλληλα αποκαλύπτει και την ικανότητα τους να ανακάμπτουν όταν επιστρέψουν σε πιο οικείες συνθήκες.
Πέρα από την προφανή σημασία της για την εξερεύνηση του Διαστήματος, η μελέτη ανοίγει τον δρόμο για νέες εφαρμογές στην ιατρική. Τα μοτίβα κυτταρικής γήρανσης που εντοπίζονται στο Διάστημα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοντέλα για την κατανόηση ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση, όπως ο καρκίνος ή οι εκφυλιστικές παθήσεις.
[via]
