Ο αστεροειδής Bennu συνεχίζει να εκπλήσσει την επιστημονική κοινότητα, καθώς τα «παρθένα» δείγματα που μετέφερε στη Γη η αποστολή OSIRIS-REx της NASA φαίνεται να κρύβουν στοιχεία που αγγίζουν το θεμελιώδες ερώτημα της προέλευσης της ζωής.
Τρεις νέες δημοσιεύσεις στα περιοδικά Nature Geoscience και Nature Astronomy παρουσιάζουν ανακαλύψεις που μοιάζουν να βγήκαν από σενάριο επιστημονικής φαντασίας: σάκχαρα απαραίτητα για βιολογικές διεργασίες, μια άγνωστη μέχρι σήμερα κολλώδη ουσία παρόμοια με «διαστημική τσίχλα», και τεράστιες ποσότητες σκόνης από εκρήξεις υπερκαινοφανών άστρων.
Η πρώτη, και ίσως πιο εντυπωσιακή, αποκάλυψη αφορά την παρουσία των σακχάρων ριβόζη και γλυκόζη, μορίων θεμελιωδών για τη ζωή όπως τη γνωρίζουμε. Η ομάδα του Yoshihiro Furukawa από το Tohoku University εντόπισε αυτά τα μόρια στα δείγματα του Bennu, προσθέτοντάς τα σε μια ήδη εντυπωσιακή λίστα από βιολογικές πρώτες ύλες που έχουν ανακαλυφθεί: αμινοξέα, νουκλεοβάσεις και λιπαρά οξέα. Η ριβόζη είναι αναπόσπαστο δομικό στοιχείο του RNA, ενώ η γλυκόζη αποτελεί βασική πηγή ενέργειας για τους οργανισμούς της Γης. Το εύρημα δεν αποτελεί ένδειξη ύπαρξης ζωής στον αστεροειδή, όμως αποκαλύπτει ότι υλικά που θα μπορούσαν να στηρίξουν βιολογικές διεργασίες υπήρχαν διάσπαρτα στο πρώιμο Ηλιακό Σύστημα.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι στα δείγματα δεν βρέθηκε δεσοξυριβόζη, το σάκχαρο του DNA. Αν όντως αυτό αντικατοπτρίζει τη χημική πραγματικότητα του πρώιμου ηλιακού συστήματος, τότε η ριβόζη ίσως ήταν πολύ πιο συνηθισμένη, στηρίζοντας τη θεωρία του «κόσμου του RNA», κατά την οποία οι πρώτοι ζωντανοί οργανισμοί βασίζονταν μόνο σε RNA για αποθήκευση πληροφορίας και χημική κατάλυση. Για πολλούς βιοχημικούς, η εικόνα που αναδύεται από τα δείγματα του Bennu προσεγγίζει το παζλ της προ-βιολογικής Γης όπως δεν το έχει κάνει κανένα προηγούμενο εύρημα.
Η δεύτερη μεγάλη ανακάλυψη προσθέτει μια δόση μυστηρίου. Μια διεθνής ομάδα με επικεφαλής τους Scott Sandford από το NASA Ames Research Center και Zack Gainsforth από το University of California, Berkeley εντόπισε μια ουσία που θυμίζει «κόλλα» ή «μαλακό πλαστικό» —ένα υλικό που δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ σε μετεωρίτες ή άλλους τύπους δειγμάτων από το Διάστημα. Η ανάλυση δείχνει ότι σχηματίστηκε πολύ νωρίς στην ιστορία του Ηλιακού Συστήματος, όταν ο πρόγονος του Bennu ήταν ακόμη ζεστός. Το υλικό, ιδιαίτερα πλούσιο σε άζωτο και οξυγόνο, είναι πιθανό να λειτούργησε ως ένα χημικό υπόστρωμα που βοήθησε στη δημιουργία πιο περίπλοκων οργανικών μορίων πριν καν ο πλανήτης μας αποκτήσει σταθερό περιβάλλον.
Για να εξεταστεί αυτό το «διαστημικό πλαστικό», οι ερευνητές κατέφυγαν σε διαδικασίες που θυμίζουν μικροχειρουργική: ενίσχυσαν κόκκους του υλικού με στρώσεις πλατίνας, τους «σήκωσαν» με βελόνα από βολφράμιο και τους λείαναν ώστε να γίνουν χιλιάδες φορές λεπτότεροι από μια τρίχα. Η μικροσκοπική δομή του υλικού έδειξε χαοτικές, ακανόνιστες συνδέσεις αντί της τακτικής διάταξης ενός τυπικού πολυμερούς. Αυτή η εικόνα, σε συνδυασμό με τη συμπεριφορά του υλικού (εύκαμπτο όταν βρίσκεται σε χαμηλή ακτινοβολία, εύθραυστο όταν ακτινοβολείται), υποδηλώνει ότι πρόκειται για μια οργανική ουσία που αποτελεί κατάλοιπο πολύ πρώιμων χημικών αντιδράσεων πάνω στον αστεροειδή.
Το τρίτο εύρημα, από μελέτη της Ann Nguyen στο Johnson Space Center, δείχνει ότι τα δείγματα του Bennu είναι πολύ πιο «κοσμογονικά» από όσο είχε εκτιμηθεί. Σκόνη από υπερκαινοφανείς εκρήξεις —υλικά που δημιουργήθηκαν πριν από τον Ήλιο και τους πλανήτες— εντοπίστηκαν σε συγκεντρώσεις έξι φορές μεγαλύτερες από οποιοδήποτε άλλο γνωστό δείγμα αστριούχου υλικού. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα-πρόγονος του Bennu σχηματίστηκε πιθανότατα σε περιοχή του πρώιμου ηλιακού δίσκου ιδιαίτερα πλούσια σε κατάλοιπα άστρων που πέθαιναν. Παρά το γεγονός ότι ο Bennu έχει βιώσει έντονη υδάτινη αλλοίωση στο εσωτερικό του, φαίνεται πως μικρές τσέπες αρχέγονου υλικού διασώθηκαν, προσφέροντας στους ερευνητές πολύτιμο «χρονοκάψουλα».
Αν το συνολικό παζλ ερμηνευτεί σωστά, τα δείγματα του Bennu σκιαγραφούν ένα Ηλιακό Σύστημα που όχι μόνο φιλοξενούσε χημικές πρώτες ύλες της ζωής, αλλά τις διασκόρπισε ευρέως με τη βοήθεια αστεροειδών και συγκρούσεων. Η επιστήμη δεν έχει ακόμη απαντήσει εάν η ζωή ξεκίνησε ανεξάρτητα στη Γη ή αν τα συστατικά της μεταφέρθηκαν από το Διάστημα. Όμως ο Bennu αρχίζει να δίνει στους ερευνητές κάτι που έλειπε: αποδείξεις άθικτες από καιρικές επιδράσεις, διάβρωση ή βιολογική μόλυνση.
Κάθε νέο εύρημα από την αποστολή OSIRIS-REx φέρνει την ανθρωπότητα ένα βήμα πιο κοντά στο να κατανοήσει όχι μόνο πώς σχηματίστηκε το Ηλιακό Σύστημα, αλλά και πώς τα πρώτα βήματα προς τη ζωή μπορεί να ξεκίνησαν πολύ πριν η Γη γίνει κατοικήσιμη.
