Η ιδέα ότι το ανθρώπινο σώμα εκρήγνυται όταν εκτεθεί στο κενό του Διαστήματος έχει παγιωθεί στη συλλογική φαντασία, κυρίως χάρη στον κινηματογράφο. Πολυάριθμες ταινίες παρουσίασαν σκηνές όπου αστροναύτες «σκάνε» σαν μπαλόνια μόλις βρεθούν εκτός διαστημοπλοίου χωρίς προστασία, ωστόσο, η πραγματικότητα είναι λιγότερο εντυπωσιακή και πολύ πιο τρομακτική.
Στην πράξη, η απότομη μετάβαση από την ατμοσφαιρική πίεση της Γης – περίπου μία ατμόσφαιρα ή 1013 hPa – στο απόλυτο κενό του Διαστήματος δεν προκαλεί κάποια εκρηκτική αποσύνθεση του ανθρώπινου σώματος. Οι ιστοί και τα αιμοφόρα αγγεία είναι αρκετά ανθεκτικά ώστε να συγκρατήσουν τη δομή τους. Όπως αναφέρει και ο Richard Harding στο βιβλίο του Survival in Space, το σώμα δεν σκάει, αλλά βιώνει μια διαφορετική και εξαιρετικά επικίνδυνη διαδικασία: την απότομη εξάτμιση των υγρών, γνωστή ως «βρασμός» λόγω της ξαφνικής πτώσης της πίεσης.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που συμβαίνουν είναι η βίαιη εκτόνωση του αέρα από τους πνεύμονες. Όταν κάποιος εκτεθεί στο κενό, ο εναπομείνας αέρας ωθείται έξω με δύναμη, αφήνοντας στον οργανισμό μόνο το οξυγόνο που ήδη κυκλοφορεί στο αίμα. Η NASA προειδοποιεί ότι η διάρκεια κατά την οποία το άτομο διατηρεί τη συνείδησή του δεν ξεπερνά τα 9 με 12 δευτερόλεπτα, χρονικό διάστημα γνωστό ως «παράθυρο χρήσιμης συνείδησης». Μετά από αυτό, η απώλεια αισθήσεων λόγω υποξίας είναι αναπόφευκτη.
Εν τω μεταξύ, η εξάτμιση συνεχίζεται. Τα υγρά της επιφάνειας του σώματος μετατρέπονται σε ατμό, προκαλώντας πρήξιμο των ιστών και πίεση στα αιμοφόρα αγγεία, κυρίως γύρω από την καρδιά και τον εγκέφαλο. Τα τριχοειδή αγγεία διαρρηγνύονται, οι μυς διογκώνονται και το κυκλοφορικό σύστημα διαταράσσεται. Πρόκειται για μια αθόρυβη, αθέατη διεργασία, η οποία εξελίσσεται με τρομακτική ταχύτητα, χωρίς καμία από τις εντυπωσιακές σκηνές που έχουμε συνηθίσει στο σινεμά.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που αποδεικνύουν ότι η επιβίωση είναι δυνατή, εφόσον υπάρξει άμεση παρέμβαση. Ένα τέτοιο περιστατικό συνέβη στον τεχνικό Jim LeBlanc, ο οποίος κατά τη διάρκεια δοκιμής στο Johnson Space Center, εκτέθηκε στο κενό λόγω βλάβης στον σωλήνα της στολής του. Αν και έχασε τις αισθήσεις του σχεδόν αμέσως, διασώθηκε εγκαίρως και ανάρρωσε πλήρως. Αντίστοιχα περιστατικά, αν και σπάνια, καταδεικνύουν πόσο κρίσιμη είναι η ταχύτητα αντίδρασης.
Πέρα από την έλλειψη αέρα και πίεσης, το Διάστημα κρύβει και άλλους κινδύνους. Η κοσμική ακτινοβολία αποτελεί έναν από τους πιο σοβαρούς, ιδίως για αστροναύτες που βρίσκονται σε αποστολές μεγάλης διάρκειας. Χωρίς την προστασία της ατμόσφαιρας της Γης, το ανθρώπινο σώμα εκτίθεται σε ακτίνες UV, φορτισμένα σωματίδια από τον Ήλιο και κοσμικές ακτίνες γαλαξιακής προέλευσης. Αν και δεν είναι άμεσα θανατηφόρες, η συνεχής έκθεση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου και νευρολογικών παθήσεων.
Ένας ακόμη διαδεδομένος μύθος είναι η άμεση κατάψυξη του σώματος στο Διάστημα. Αν και το Διάστημα είναι ακραία ψυχρό, η έλλειψη μορίων σημαίνει ότι η απώλεια θερμότητας μέσω αγωγιμότητας ή μεταφοράς είναι εξαιρετικά αργή. Η θερμότητα χάνεται κυρίως με ακτινοβολία. Σημεία όπως το πρόσωπο ή οι βλεννογόνοι μπορεί να ψυχθούν πιο γρήγορα λόγω εξάτμισης, αλλά η εικόνα του στιγμιαίου παγώματος είναι καθαρά κινηματογραφική υπερβολή.
Τέλος, υπάρχουν τραγικές αποδείξεις για την ανελέητη φύση του κενού. Το 1971, οι τρεις κοσμοναύτες της αποστολής Soyuz 11 πέθαναν από αποσυμπίεση κατά την επιστροφή τους στη Γη. Δεν φορούσαν στολές υπό πίεση και εκτέθηκαν στο κενό για αρκετά δευτερόλεπτα. Η νεκροψία αποκάλυψε ευρήματα που συμφωνούν με όσα περιγράφονται: εσωτερικές βλάβες, εξάτμιση ιστών και πλήρη κυκλοφορική κατάρρευση.
Το Διάστημα, τελικά, δεν σκοτώνει όπως φαντάζονται οι περισσότεροι. Το κάνει πιο αθόρυβα, πιο ψυχρά και με εντελώς αμείλικτο τρόπο.
[via]
