Η σκέψη της αθανασίας, δηλαδή της δυνατότητας να ζει κανείς για πάντα, έχει γοητεύσει φιλοσόφους και επιστήμονες για αιώνες. Σε ένα πρόσφατο TED-Ed Lesson, οι Sarah Stroud και Michael Vazquez από το Parr Center for Ethics, σε σκηνοθεσία Skirmanta Jakaité, παρουσιάζουν το ζήτημα με τρόπο που φέρνει τον θεατή μπροστά σε ένα ηθικό και φιλοσοφικό δίλημμα. Ο Addison Anderson, αφηγητής του μαθήματος, θέτει την ερώτηση: «Αν είχατε την ευκαιρία να γίνετε αθάνατοι, θα την παίρνατε;».
Η ιστορία ξεκινά με ένα καθημερινό, αλλά φανταστικό σενάριο: καθώς καθαρίζετε τη σοφίτα του θείου σας, ανακαλύπτετε ένα σεντούκι με ένα μαγικό φίλτρο. Η ετικέτα αναγράφει ότι, αν πιείτε αυτό το υγρό, θα γίνετε αθάνατοι. Το σώμα σας θα παγώσει στην τωρινή σας ηλικία, και οι επιδράσεις του φίλτρου θα είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες. Οι οδηγίες είναι σαφείς, και το μόνο που μένει είναι να αποφασίσετε: θα το πιείτε;
Από εκεί και πέρα, ο Anderson εισάγει το λεγόμενο «παράδοξο της αθανασίας», εξετάζοντας τις φιλοσοφικές απόψεις σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του να ζεις για πάντα. Από τη μία πλευρά, η αθανασία θα προσέφερε απεριόριστες δυνατότητες εξερεύνησης, απόλαυσης, προσωπικής ολοκλήρωσης και νέων εμπειριών. Χωρίς την απειλή του θανάτου να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας, κάθε εμπειρία θα μπορούσε να βιωθεί στο μέγιστο, χωρίς τον περιορισμό του χρόνου που καθορίζει τη ζωή μας σήμερα.
Ωστόσο, φιλοσοφικές αντιρρήσεις δείχνουν ότι η ίδια η έννοια του χρόνου και της θνητότητας είναι κρίσιμη για την αξία της ύπαρξης. Ο φιλόσοφος Samuel Scheffler υποστηρίζει ότι η «χρονική σπανιότητα», δηλαδή η περιορισμένη διάρκεια της ζωής, είναι αναγκαία για να εκτιμήσουμε τα πράγματα που κάνουμε και να καθορίσουμε τις αξίες μας. Η γνώση ότι ο χρόνος μας στη Γη είναι πεπερασμένος μας αναγκάζει να επιλέγουμε με προσοχή τι αξίζει να κάνουμε και με ποιον τρόπο θα αξιοποιήσουμε τη ζωή μας. Χωρίς αυτή τη χρονική πίεση, η έννοια της αξίας και της προτεραιότητας μπορεί να χάσει το νόημά της.
Το δίλημμα αυτό δημιουργεί ένα βαθύ φιλοσοφικό ερώτημα: είναι η αθανασία πραγματική ευλογία ή κρυφός περιορισμός; Η ελευθερία από το θάνατο προσφέρει απεριόριστο χρόνο, αλλά ίσως αφαιρεί την ανάγκη να δημιουργούμε, να επιλέγουμε και να δίνουμε νόημα στις πράξεις μας. Η ζωή με περιορισμένο χρόνο ενισχύει την αντίληψή μας για την αξία των εμπειριών και των σχέσεων, ενώ η αιώνια ζωή θα μπορούσε να μειώσει την ένταση και το νόημα των επιλογών μας.
Το TED-Ed Lesson δεν δίνει ξεκάθαρη απάντηση, αλλά καλεί τον θεατή να σκεφτεί ενεργά: τι θα έκανε αν μπορούσε να ζήσει για πάντα; Η φιλοσοφική διερεύνηση δείχνει ότι η ίδια η αθανασία δεν είναι μόνο θέμα επιθυμίας, αλλά και ηθικής και ψυχολογικής ισορροπίας. Η ερώτηση δεν αφορά μόνο τη φυσική αθανασία, αλλά και το πώς η ύπαρξη και η αξία της ζωής συνδέονται με το χρόνο και το τέλος.
