Ένα από τα μεγαλύτερα ιατρικά άλματα των τελευταίων ετών έρχεται από τη Ζυρίχη. Ερευνητές του University of Zurich ανακοίνωσαν ότι οι μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων μπορούν να αναστρέψουν τις βλάβες που προκαλεί ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, επαναφέροντας νευρικά κύτταρα, αποκαθιστώντας κινητικές λειτουργίες και επιδιορθώνοντας ακόμα και τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Πρόκειται για μια εξέλιξη που όχι μόνο έδωσε ελπίδα σε πειραματόζωα, αλλά ανοίγει τον δρόμο για μελλοντικές θεραπείες σε ανθρώπους.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, ένας στους τέσσερις ενήλικες παθαίνει στη διάρκεια της ζωής του εγκεφαλικό. Οι μισοί από αυτούς μένουν με μόνιμες βλάβες – από παράλυση μέχρι σοβαρές διαταραχές ομιλίας. Αυτό συμβαίνει επειδή τα εγκεφαλικά κύτταρα, όταν στερηθούν οξυγόνο ή καταστραφούν από αιμορραγία, θεωρούνται μη αναστρέψιμα. Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε καμία θεραπεία που να μπορεί να αποκαταστήσει αυτή την απώλεια. «Είναι κρίσιμο να αναζητήσουμε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αναγέννηση του εγκεφάλου μετά από ασθένειες ή τραύματα», εξηγεί ο Christian Tackenberg, επικεφαλής του Neurodegeneration Group στο University of Zurich.
Η ομάδα του Tackenberg, σε συνεργασία με τη μεταδιδακτορική ερευνήτρια Rebecca Weber και τον Ruslan Rust από το University of Southern California, έδειξε για πρώτη φορά με σαφήνεια ότι τα νευρικά βλαστοκύτταρα μπορούν να δημιουργήσουν νέα νευρικά κύτταρα και παράλληλα να ενεργοποιήσουν άλλες διαδικασίες αναγέννησης.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ανθρώπινα νευρικά βλαστοκύτταρα, τα οποία προήλθαν από επαγώμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα που δημιουργούνται από κοινά σωματικά κύτταρα. Στα πειράματα, προκάλεσαν μόνιμο εγκεφαλικό σε ποντίκια με τρόπο που προσομοίαζε τις ανθρώπινες περιπτώσεις. Έπειτα, μία εβδομάδα μετά το επεισόδιο, μεταμόσχευσαν βλαστοκύτταρα στις τραυματισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Τα βλαστοκύτταρα επιβίωσαν για πέντε εβδομάδες και οι περισσότεροι μεταμοσχευμένοι ιστοί μετατράπηκαν σε νευρώνες που μάλιστα επικοινωνούσαν με τα ήδη υπάρχοντα εγκεφαλικά κύτταρα.
Πέρα από τη δημιουργία νέων νευρώνων, οι ερευνητές εντόπισαν και άλλα σημάδια αναγέννησης: δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων, μείωση φλεγμονωδών αντιδράσεων και ενίσχυση της αιματοεγκεφαλικής μεμβράνης. Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι οι κινητικές διαταραχές που είχαν τα ποντίκια μετά το εγκεφαλικό άρχισαν να υποχωρούν. Αυτό αποδείχθηκε ακόμη και με ανάλυση βάδισης που έγινε με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης.
Η ομάδα σχεδίασε τη μελέτη με το βλέμμα στραμμένο στην κλινική εφαρμογή. Για τον λόγο αυτό, τα βλαστοκύτταρα παρασκευάστηκαν χωρίς τη χρήση ζωικών παραγόντων, σε συνεργασία με το Center for iPS Cell Research and Application (CiRA) του Kyoto University. Το πρωτόκολλο αυτό θεωρείται κρίσιμο για την ασφάλεια σε μελλοντικές θεραπείες σε ανθρώπους.
Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα ήταν ότι η θεραπεία λειτουργεί καλύτερα αν εφαρμοστεί όχι αμέσως μετά το εγκεφαλικό, αλλά μία εβδομάδα αργότερα. Αυτό πρακτικά δίνει στους γιατρούς τον απαραίτητο χρόνο να προετοιμάσουν τα κύτταρα και να οργανώσουν τη θεραπεία.
Παρά τα ελπιδοφόρα αποτελέσματα, ο Tackenberg παραμένει συγκρατημένος. «Πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους και να απλοποιήσουμε την εφαρμογή σε ανθρώπους», τονίζει. Η ομάδα του εργάζεται ήδη πάνω σε ένα «σύστημα ασφαλείας» που θα αποτρέπει την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των βλαστοκυττάρων στον εγκέφαλο. Παράλληλα, εξετάζεται η δυνατότητα ενδοαγγειακής έγχυσης, που θα ήταν πολύ πιο εύχρηστη από την απευθείας εγκεφαλική εμφύτευση.
Την ίδια ώρα, στην Ιαπωνία έχουν ήδη ξεκινήσει οι πρώτες κλινικές δοκιμές με επαγώμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία της νόσου Parkinson. Ο Tackenberg θεωρεί πιθανό το εγκεφαλικό να είναι η επόμενη ασθένεια για την οποία θα ξεκινήσουν δοκιμές σε ανθρώπους.
Η μελέτη του University of Zurich δεν υπόσχεται θαύματα από τη μια μέρα στην άλλη. Όμως προσφέρει κάτι που μέχρι σήμερα έμοιαζε αδιανόητο: τη δυνατότητα να αναγεννηθεί ο εγκέφαλος μετά από μια βλάβη που θεωρούνταν μη αναστρέψιμη.
[via]
