Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει με ακρίβεια τον μηχανισμό που οδηγεί στον σχηματισμό ρυτίδων καθώς μεγαλώνουμε, φέρνοντας στο φως μια φυσική διαδικασία που έως τώρα παρέμενε ασαφής. Η ερευνητική ομάδα από το Binghamton University στις Ηνωμένες Πολιτείες, με επικεφαλής τον Guy German, αναπληρωτή καθηγητή βιοϊατρικής μηχανικής, πραγματοποίησε την πρώτη πειραματική μελέτη που αναλύει πώς αλλάζει η συμπεριφορά και η δομή του δέρματος με την ηλικία.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, οι ρυτίδες δεν είναι απλώς αποτέλεσμα γενετικών παραγόντων ή εξωτερικών επιδράσεων, όπως η ηλιακή ακτινοβολία, παρότι αυτοί παραμένουν σημαντικοί. Η βασική αιτία σχετίζεται με την εσωτερική μηχανική του δέρματος: με το πέρασμα του χρόνου, το δέρμα τείνει να συμπιέζεται περισσότερο πλευρικά όταν δέχεται τάση, οδηγώντας σε βαθύτερες και πιο ευθείες ρυτίδες. Η κρίσιμη αλλαγή εντοπίζεται στην κατανομή των ινών κολλαγόνου, που είναι ο βασικός υποστηρικτικός ιστός του δέρματος.
Το κολλαγόνο λειτουργεί ως πλέγμα από ισχυρές πρωτεϊνικές ίνες που παρέχουν στο δέρμα ελαστικότητα και αντοχή. Αυτές οι ίνες, στον χορίο (τη μεσαία στοιβάδα του δέρματος), δεν κατανέμονται τυχαία. Αντιθέτως, έχουν συγκεκριμένο προσανατολισμό, διαμορφώνοντας τις λεγόμενες "γραμμές του Langer", που είναι φυσικές γραμμές τάσης στο ανθρώπινο δέρμα.
Το δέρμα παρουσιάζει ανισοτροπικές ιδιότητες, πράγμα που σημαίνει πως αντιδρά διαφορετικά ανάλογα με την κατεύθυνση της τάσης. Όταν τεντωθεί κατά μήκος των ινών κολλαγόνου, το δέρμα είναι πιο ελαστικό. Αντίθετα, όταν η τάση εφαρμόζεται κάθετα σε αυτές, παρουσιάζει μεγαλύτερη αντίσταση και οι ρυτίδες σχηματίζονται με διαφορετικό τρόπο.
Η μελέτη βασίστηκε σε δείγματα δέρματος από επτά άτομα ηλικίας 16 έως 91 ετών, τα οποία είχαν ληφθεί είτε κατά τη διάρκεια προγραμματισμένων χειρουργικών επεμβάσεων είτε από πτωματικούς δότες. Για να αποκλειστεί η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας, τα δείγματα προήλθαν από περιοχές του σώματος που δεν εκτίθενται στον Ήλιο. Οι επιστήμονες έκοψαν λεπτές λωρίδες δέρματος κατά μήκος και κάθετα στον φυσικό προσανατολισμό των ινών κολλαγόνου και τις υπέβαλαν σε ελεγχόμενη μηχανική τάση για 40 λεπτά.
Χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης, ανέλυσαν τη δομή των ινών κολλαγόνου και κατέγραψαν την έκταση της επιμήκυνσης, της πλευρικής συμπίεσης και της αραίωσης του δέρματος. Με τη χρήση καλουπιών σιλικόνης, αποτύπωσαν το σχήμα και το βάθος των ρυτίδων και αξιολόγησαν παραμέτρους όπως η ευθύτητα, το πλάτος και η ελικοειδής πορεία τους. Επίσης, μέτρησαν το βάρος και τον όγκο των δειγμάτων πριν και μετά την τάση για να εντοπίσουν πιθανή απώλεια υγρών – ένδειξη ότι ο ιστός χάνει όγκο, φαινόμενο γνωστό ως ποροελαστικότητα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερης ηλικίας είναι το δέρμα, τόσο περισσότερο συμπιέζεται πλευρικά όταν τεντώνεται. Αυτή η αύξηση του λεγόμενου λόγου Poisson υποδηλώνει απώλεια όγκου, πιθανόν λόγω αποβολής υγρών από το κολλαγονικό πλέγμα του χορίου. Επιπλέον, οι ρυτίδες στο ώριμο δέρμα ήταν βαθύτερες, πλατύτερες και πιο ευθείες, ένδειξη ότι η ελαστικότητα μειώνεται και το δέρμα "υποχωρεί" πιο εύκολα. Η ευθυγράμμιση αυτή ενδέχεται να σχετίζεται με τη σταδιακή απώλεια του ανάγλυφου μεταξύ των στοιβάδων του δέρματος και την αποδόμηση του κολλαγόνου.
Ο Guy German παρομοίασε τη διαδικασία με κάτι απλό:
Αν τεντώσετε Silly Putty, παρατηρείτε ότι εκτείνεται οριζόντια αλλά ταυτόχρονα λεπταίνει κάθετα. Το ίδιο κάνει και το δέρμα. Καθώς γερνάμε, αυτή η πλευρική συρρίκνωση γίνεται πιο έντονη. Αν το δέρμα συρρικνωθεί υπερβολικά, ‘σπάει’ και δημιουργούνται ρυτίδες.
Η μελέτη έχει ορισμένους περιορισμούς. Τα πειράματα έγιναν μόνο υπό μονόδρομη τάση, ενώ στην καθημερινότητα το δέρμα δέχεται πολυδιάστατες δυνάμεις. Επιπλέον, τα δείγματα από νέους ήταν αποκλειστικά γυναικεία, ενώ τα περισσότερα από τους ηλικιωμένους προέρχονταν από άνδρες, κάτι που ενδεχομένως επηρεάζει την ακρίβεια των συμπερασμάτων. Επίσης, αποκλείστηκαν δείγματα με ηλιακή φθορά, κάτι που περιορίζει τη σύνδεση με το πραγματικό περιβάλλον, καθώς μεγάλο μέρος των ρυτίδων προκαλείται από την έκθεση στον ήλιο.
Παρά τις επιμέρους αδυναμίες, η έρευνα ανοίγει τον δρόμο για νέες εφαρμογές. Η καλύτερη κατανόηση του ρόλου της ποροελαστικότητας και της πλευρικής συμπίεσης μπορεί να οδηγήσει σε νέες μεθόδους αντιγήρανσης, τόσο με προϊόντα περιποίησης όσο και με ιατρικές πρακτικές, όπως ενέσιμα ή θεραπείες με laser. Επιπλέον, η γνώση αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί και σε άλλους ιστούς του σώματος – όπως στον εγκέφαλο, την καρδιά ή τα οστά – όπου οι ίδιες μηχανικές αρχές ισχύουν.
Μέχρι να αξιοποιηθούν πλήρως αυτά τα ευρήματα, ο German υπενθυμίζει κάτι απλό:
Αν περνάτε τη ζωή σας δουλεύοντας έξω, θα έχετε πιθανότατα πιο γηρασμένο και ρυτιδιασμένο δέρμα απ’ ό,τι ένας υπάλληλος γραφείου. Ο χρόνος και ο Ήλιος δρουν συνεργατικά. Οπότε απολαύστε το καλοκαίρι σας, αλλά μην ξεχνάτε το αντηλιακό – το μέλλον σας θα σας ευγνωμονεί.
[via]
