Ένα τσιπ στο μέγεθος νυχιού που βλέπει 5.600 άστρα ταυτόχρονα

Μπορεί ένα τσιπ μικρότερο από ένα νόμισμα να αλλάξει τον τρόπο που παρατηρούμε το Σύμπαν; Μια ερευνητική ομάδα από το Tsinghua University του Πεκίνου φαίνεται να πιστεύει πως ναι. Οι επιστήμονες ανέπτυξαν μια πρωτοποριακή οπτική συσκευή με την ονομασία Yuheng – ή αλλιώς Rafael – ικανή να αναλύει το φως των άστρων με ακρίβεια που μέχρι πρόσφατα φαινόταν αδύνατη.

Το μικροσκοπικό αυτό τσιπ, στο μέγεθος ενός ανθρώπινου νυχιού, μπορεί να καταγράψει το φως από περισσότερα από 5.600 άστρα σε πραγματικό χρόνο, ανιχνεύοντας μεταβολές στο χρώμα μικρότερες από ένα δέκατο του νανομέτρου, με ευκρίνεια εκατό φορές μεγαλύτερη από αυτήν των συμβατικών αισθητήρων.

Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Nature, όπου οι ερευνητές εξηγούν πως το Rafael καταγράφει εικόνες με 88 καρέ ανά δευτερόλεπτο και επιτυγχάνει μετάδοση φωτός που αγγίζει το 73%. Με απλά λόγια, το μεγαλύτερο μέρος του φωτός περνά μέσα από τη συσκευή χωρίς σημαντικές απώλειες ή διασπορά, κάτι σχεδόν αδιανόητο για τα παραδοσιακά όργανα φασματομετρίας. Τα τελευταία απαιτούν συνήθως όγκο και πολυπλοκότητα, καθώς θυσιάζουν μέρος της φωτεινότητας προκειμένου να επιτύχουν μεγαλύτερη ανάλυση.

Το μυστικό του Rafael κρύβεται στον τρόπο που «διαβάζει» το φως. Αντί να το διασπάσει στα επιμέρους χρώματά του, όπως κάνουν τα παραδοσιακά πρίσματα ή τα πλέγματα περίθλασης, επιτρέπει στο φως να περάσει ενιαίο μέσα από το τσιπ. Εκεί, μικροσκοπικές τυχαίες αλληλεπιδράσεις δημιουργούν ένα μοναδικό «αποτύπωμα» για κάθε χρώμα. Ένας εξελιγμένος αλγόριθμος αποκωδικοποιεί στη συνέχεια αυτό το αποτύπωμα, ανασυνθέτοντας ολόκληρο το φάσμα του φωτός με ακρίβεια που δεν έχει ξαναδεί η αστρονομία.

Το υλικό που καθιστά εφικτή αυτή τη λειτουργία είναι ο κρύσταλλος λιθίου νιοβίου (lithium niobate), γνωστός για την ικανότητά του να κάμπτει το φως όταν εφαρμόζεται ηλεκτρικό πεδίο. Αυτή η ιδιότητα επιτρέπει στο Rafael να ρυθμίζει με ακρίβεια τη συμπεριφορά του φωτός μέσα στο τσιπ, επιτυγχάνοντας φασματική ανάλυση που μέχρι σήμερα απαιτούσε ογκώδεις εγκαταστάσεις. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι το Rafael κατάφερε να συλλάβει τα πλήρη φασματικά δεδομένα χιλιάδων άστρων σε μία μόνο λήψη, καταγράφοντας με ακρίβεια όλα τα σημεία ατομικής απορρόφησης. Η αποτελεσματικότητά του ξεπερνά αυτήν των καλύτερων φασματογράφων που χρησιμοποιούνται σήμερα κατά εκατό έως και δέκα χιλιάδες φορές.

Αυτό το τεχνολογικό άλμα δεν αφορά μόνο την αστρονομία. Η ομάδα του Tsinghua πιστεύει ότι ο ίδιος τύπος τσιπ μπορεί να φέρει επανάσταση σε πλήθος εφαρμογών, από την ιατρική έως τη ρομποτική. Στον ιατρικό τομέα, ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να επιτρέψει μη επεμβατικές αναλύσεις ιστών, ανιχνεύοντας κυτταρικές ανωμαλίες μέσω του φωτός που αντανακλάται από το δέρμα. Στον αγροτικό ή περιβαλλοντικό τομέα, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε drones για την παρακολούθηση της ποιότητας του εδάφους, την ανίχνευση ρύπων στο νερό ή την αναγνώριση χημικών ουσιών στην ατμόσφαιρα.

Ακόμη και η αυτοκινητοβιομηχανία θα μπορούσε να ωφεληθεί: οι αισθητήρες που βασίζονται στην ίδια τεχνολογία θα επέτρεπαν στα αυτόνομα οχήματα να ξεχωρίζουν επιφάνειες, υλικά και εμπόδια με ακρίβεια χρωματικής ευαισθησίας που μέχρι σήμερα δεν ήταν εφικτή. Ένα σύστημα τέτοιου είδους θα μπορούσε να ανιχνεύει λεπτές διαφορές σε φωτισμό ή χρωματισμό, βελτιώνοντας την ικανότητα πλοήγησης σε δύσκολες συνθήκες, όπως ομίχλη ή χαμηλός φωτισμός.

Το πιο εντυπωσιακό ίσως είναι ότι όλη αυτή η τεχνολογική ισχύς χωρά σε ένα τσιπ στο μέγεθος νυχιού. Η απλότητα και η ενεργειακή αποδοτικότητα της σχεδίασης ανοίγουν τον δρόμο για νέα είδη «φορητών εργαστηρίων» που θα μπορούσαν να συλλέγουν και να αναλύουν φως σχεδόν από οπουδήποτε. Αντί για ένα τεράστιο τηλεσκόπιο ή φασματογράφο, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν ένα μικρό αισθητήρα που αποδίδει παρόμοια – ή ακόμη και ανώτερα – αποτελέσματα.

Η επόμενη μεγάλη πρόκληση για την ομάδα του Tsinghua είναι να δοκιμάσει το Rafael σε πραγματικές αστρονομικές συνθήκες. Οι ερευνητές έχουν ήδη προγραμματίσει να εγκαταστήσουν το τσιπ στο Canarias Grand Telescope, το μεγαλύτερο οπτικό τηλεσκόπιο μονού κατόπτρου στον κόσμο, που βρίσκεται στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας. Εκεί, η συσκευή θα δοκιμαστεί απέναντι στις απαιτήσεις της πραγματικής αστροφυσικής παρατήρησης, ένα κρίσιμο βήμα για να αποδειχθεί ότι η τεχνολογία μπορεί να σταθεί επάξια δίπλα στα κορυφαία όργανα της σύγχρονης επιστήμης.

[source]

Loading