Σε παγκόσμιο επίπεδο, παρατηρείται ένα διαχρονικό μοτίβο: οι άνδρες, κατά μέσο όρο, είναι ψηλότεροι από τις γυναίκες. Αν και το φαινόμενο αυτό έχει απασχολήσει επιστήμονες για δεκαετίες, πρόσφατη έρευνα έρχεται να ρίξει φως σε έναν συγκεκριμένο γενετικό μηχανισμό που μπορεί να εξηγήσει ένα σημαντικό μέρος αυτής της διαφοράς.
Η μελέτη, που διεξήχθη από επιστήμονες του Geisinger College of Health Sciences στην Πενσυλβάνια και δημοσιεύθηκε στο PNAS, αξιοποίησε δεδομένα από τρεις μεγάλες βάσεις δημόσιας υγείας – μία από το Ηνωμένο Βασίλειο και δύο από τις ΗΠΑ. Οι ερευνητές εντόπισαν 1.225 ενήλικες με ασυνήθιστους χρωμοσωμικούς συνδυασμούς και ανέλυσαν στατιστικά τη σχέση των χρωμοσωμάτων αυτών με το ύψος κάθε συμμετέχοντα.
Η ανάλυση αποκάλυψε μια αξιοσημείωτη διαφορά στη λειτουργία ενός γονιδίου που ονομάζεται SHOX (short-stature homeobox), το οποίο βρίσκεται τόσο στο Χ όσο και στο Υ χρωμόσωμα. Το SHOX είναι ήδη γνωστό ότι σχετίζεται με το ύψος, αλλά αυτή η μελέτη ποσοτικοποιεί για πρώτη φορά το πόσο ενεργό είναι στο Υ χρωμόσωμα συγκριτικά με το ανενεργό Χ χρωμόσωμα (Xi) που διαθέτουν οι γυναίκες.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι το Υ χρωμόσωμα προσφέρει ένα "ισχυρότερο αποτέλεσμα SHOX", που μεταφράζεται σε μια επιπλέον αύξηση ύψους κατά 3,1 εκατοστά κατά μέσο όρο. Αυτή η διαφορά εξηγεί περίπου 22,6% της συνολικής μέσης διαφοράς ύψους μεταξύ ανδρών (XY) και γυναικών (XX). Οι υπόλοιποι παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνουν ορμονικές επιδράσεις, όπως η τεστοστερόνη, καθώς και κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, όπως το βιοτικό επίπεδο κάθε χώρας.
Στις βάσεις δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν, η μέση διαφορά ύψους ανάμεσα στα φύλα κυμαίνεται από 12,85 έως 13,72 εκατοστά. Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι τα ευρήματα αυτά ενισχύουν την υπόθεση πως η αυξημένη έκφραση του SHOX στο Υ χρωμόσωμα σε σχέση με το Xi είναι καθοριστική για την εμφάνιση του σεξουαλικού διμορφισμού στο ύψος του ανθρώπινου είδους.
Παρόλο που η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο (οι ψηλοί γονείς συνήθως έχουν ψηλά παιδιά), το γονιδιακό υπόβαθρο δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας. Οι διαφορές στα επίπεδα ορμονών ανάμεσα στα φύλα, ιδίως στη διάρκεια της ανάπτυξης, παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο.
Το εύρημα αυτό ανοίγει τον δρόμο για ευρύτερες μελέτες σε διαφορές φαινοτύπων (παρατηρούμενων χαρακτηριστικών) μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς και σε ασθένειες που παρουσιάζουν διαφορετική συχνότητα ή ένταση στα δύο φύλα. Για παράδειγμα, η νόσος Alzheimer εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες, και η κατανόηση της συμβολής γονιδίων όπως το SHOX μπορεί να προσφέρει νέα δεδομένα.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο διαχωρισμός των επιδράσεων των ορμονών από τη γενετική ποικιλομορφία είναι κρίσιμος για την κατανόηση της παθογένειας νοσημάτων που εμφανίζονται με σεξουαλικές διαφορές, όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και οι νευροψυχιατρικές διαταραχές.
Η μελέτη αυτή δεν λύνει πλήρως το μυστήριο του ύψους, αλλά προσθέτει ένα πολύτιμο κομμάτι στο παζλ. Καθώς η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να διερευνά τη γενετική βάση των διαφορών μεταξύ των φύλων, το γονίδιο SHOX φαίνεται να αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο, τόσο στην κατανόηση της σωματικής διάπλασης όσο και της γενικότερης υγείας των ανθρώπων.
[via]
