Σε μια εποχή που η εξερεύνηση του Διαστήματος δεν αποτελεί πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά ρεαλιστικό στόχο, η ανάγκη για αυτάρκεια και βιώσιμες λύσεις αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Ένα από τα κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν προτού οι άνθρωποι μπορέσουν να εγκατασταθούν μόνιμα στο Διάστημα είναι η καλλιέργεια φρέσκων τροφών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, επιστήμονες στην Ιταλία αναπτύσσουν ένα πρωτοποριακό είδος ρυζιού, μικροσκοπικού μεγέθους αλλά πλούσιο σε πρωτεΐνες, ικανό να αναπτυχθεί σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας.
Το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα φέρει τον τίτλο Moon-Rice και υλοποιείται υπό την αιγίδα της Ιταλικής Διαστημικής Υπηρεσίας, με τη συνεργασία τριών πανεπιστημίων της χώρας. Στόχος του είναι η δημιουργία ενός ανθεκτικού φυτού που όχι μόνο μπορεί να επιβιώσει στο Διάστημα, αλλά και να συμβάλει ουσιαστικά στη διατροφή των αστροναυτών, ενώ παράλληλα θα έχει εφαρμογές και σε ακραία περιβάλλοντα στη Γη.
Η σημερινή πραγματικότητα των διαστημικών αποστολών βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε προκατασκευασμένα γεύματα που αποστέλλονται από τη Γη. Αν και λειτουργικά, αυτά τα τρόφιμα σπάνια περιέχουν φρέσκα συστατικά, κάτι που είναι απαραίτητο για την υγεία του ανθρώπινου οργανισμού – ιδιαίτερα σε συνθήκες που επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως η μικροβαρύτητα. Οι επιστήμονες του Moon-Rice εργάζονται ώστε να δημιουργήσουν μια καλλιέργεια που θα προσφέρει βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες σε κάθε διαστημική αποστολή μεγάλης διάρκειας.
Η Marta Del Bianco, βιολόγος φυτών και μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξηγεί ότι το μέγεθος των φυτών που καλλιεργούνται στη Γη αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την καλλιέργεια στο Διάστημα. Ακόμη και οι πιο κοντές ποικιλίες ρυζιού θεωρούνται ογκώδεις για τις περιορισμένες διαστημικές εγκαταστάσεις. «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα υπερ-νάνο φυτό, αλλά κάτι τέτοιο συνοδεύεται από άλλες προκλήσεις», επισημαίνει. Η μείωση του ύψους μέσω της τροποποίησης της ορμόνης γιββερελλίνη μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη βλάστηση των σπόρων. «Στο Διάστημα, δεν αρκεί να είσαι μικρός, πρέπει να είσαι και παραγωγικός».
Το έργο αποτελεί καρπό συνεργασίας ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, το Πανεπιστήμιο της Ρώμης «Sapienza» και το Πανεπιστήμιο της Νάπολης «Federico II». Το Μιλάνο εστιάζει στη γενετική τροποποίηση ρυζιού, με στόχο την ανάπτυξη ποικιλιών ύψους μόλις 10 εκατοστών. Η Ρώμη επικεντρώνεται στην τροποποίηση της αρχιτεκτονικής του φυτού για βέλτιστη απόδοση, ενώ η Νάπολη φέρνει τη μακρά εμπειρία της στην παραγωγή φυτών σε διαστημικές συνθήκες. «Βρισκόμαστε μόλις στον ένατο μήνα ενός τετραετούς προγράμματος, αλλά τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά», δηλώνει η Del Bianco.
Ένα ακόμη ζητούμενο του πρότζεκτ είναι η αύξηση της περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη, δεδομένου ότι η εκτροφή ζώων στο Διάστημα θεωρείται εξαιρετικά αναποτελεσματική. Η ομάδα επιχειρεί να ενισχύσει το ποσοστό του πλούσιου σε πρωτεΐνες εμβρύου του ρυζιού σε σχέση με το άμυλο.
Η προσωπική ερευνητική εστίαση της Del Bianco αφορά την προσαρμογή των φυτών στη μικροβαρύτητα.
Προσομοιώνουμε τη μικροβαρύτητα στη Γη περιστρέφοντας συνεχώς το φυτό, έτσι ώστε η βαρύτητα να δρα ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις. Είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε στη Γη, καθώς τα πειράματα σε πραγματικές διαστημικές συνθήκες είναι πολύπλοκα και κοστοβόρα.
Πέρα από τις διατροφικές ανάγκες, η καλλιέργεια φυτών έχει αποδεδειγμένα ψυχολογικά οφέλη. Η επαφή με το φυτό, η παρακολούθηση της ανάπτυξής του και η ενεργή φροντίδα του μπορούν να μειώσουν το άγχος και να βελτιώσουν την ψυχική υγεία των αστροναυτών, ιδιαίτερα σε συνθήκες απομόνωσης.
Σε αποστολές μεγάλης διάρκειας, η ανθρώπινη ψυχολογία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική υγεία. Όσο πιο ευνοϊκό είναι το περιβάλλον, τόσο λιγότερα τα λάθη και οι κίνδυνοι.
Η καινοτομία του Moon-Rice δεν περιορίζεται στις εφαρμογές για το Διάστημα. Οι καλλιέργειες αυτές, αν αποδειχθούν ανθεκτικές και παραγωγικές, θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν και στη Γη, σε περιοχές με ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως οι πολικοί κύκλοι, οι ερήμους ή πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές με περιορισμένο διαθέσιμο χώρο. Έτσι, ένα πείραμα για τον Άρη μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για πιο βιώσιμη γεωργία και στον πλανήτη μας.
[via]
