Μια ανησυχητική σιωπή έχει καλύψει τις τελευταίες ημέρες το κέντρο ελέγχου της NASA. Αυτό που ξεκίνησε ως μια ρουτίνα τροχιακής απόκρυψης, εξελίσσεται σε έναν εφιάλτη για τους μηχανικούς του Jet Propulsion Laboratory (JPL), καθώς η διαστημική υπηρεσία επιβεβαίωσε την απώλεια επαφής με τον δορυφόρο MAVEN (Mars Atmosphere and Volatile EvolutioN). Το περιστατικό, όμως, δεν είναι απλώς μια μεμονωμένη βλάβη, αλλά το προμήνυμα μιας κατάρρευσης που οι ειδικοί φοβούνταν εδώ και χρόνια: το δίκτυο αναμετάδοσης δεδομένων από τον Άρη αργοπεθαίνει και το MAVEN ίσως να μην είναι το μόνο θύμα.
Το χρονικό της σιωπής
Όλα συνέβησαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Δεκεμβρίου 2025. Το MAVEN, ένας από τους πιο κρίσιμους κρίκους στην αλυσίδα επικοινωνίας μεταξύ Γης και Άρη, πέρασε πίσω από τον Κόκκινο Πλανήτη, μια προγραμματισμένη κίνηση που διακόπτει προσωρινά την επικοινωνία. Ωστόσο, όταν το σκάφος έπρεπε να αναδυθεί ξανά και να στείλει το σήμα «παρών» στο Deep Space Network (DSN), οι οθόνες παρέμειναν σκοτεινές.
«Η τηλεμετρία έδειχνε ότι όλα τα υποσυστήματα λειτουργούσαν κανονικά πριν την απόκρυψη», ανέφερε λακωνικά η ανακοίνωση της NASA, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η βλάβη ήταν αιφνίδια και καταστροφική. Οι προσπάθειες ανάκτησης συνεχίζονται, αλλά με κάθε ώρα που περνάει, οι ελπίδες εξανεμίζονται.
Γιατί το MAVEN ήταν τόσο σημαντικό;
Αν και η πρωταρχική επιστημονική αποστολή του MAVEN ήταν η μελέτη της ατμόσφαιρας του Άρη, ο ρόλος του είχε εξελιχθεί σε κάτι πολύ πιο ζωτικό: λειτουργούσε ως «τηλεφωνικό κέντρο» για τα οχήματα επιφανείας. Τα ρόβερ Perseverance και Curiosity, που εξερευνούν την επιφάνεια του Άρη, δεν διαθέτουν αρκετά ισχυρές κεραίες για να στέλνουν τον τεράστιο όγκο δεδομένων τους απευθείας στη Γη με υψηλές ταχύτητες. Βασίζονται στους δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά –το λεγόμενο Mars Relay Network– για να «ανεβάσουν» τις φωτογραφίες και τις αναλύσεις τους, οι οποίες στη συνέχεια εκπέμπονται στη Γη.
Η απώλεια του MAVEN σημαίνει ότι η «ευρυζωνική σύνδεση» του Άρη μόλις έχασε ένα τεράστιο κομμάτι του εύρους ζώνης της. Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το πραγματικό πρόβλημα, το οποίο μας οδηγεί στο δεύτερο, πιο ανησυχητικό σκέλος της είδησης.
Το επόμενο «ντόμινο» που ετοιμάζεται να πέσει
Ο τίτλος της είδησης ότι η NASA «σύντομα θα χάσει και άλλον έναν» δεν είναι υπερβολή, αλλά μια σκληρή επιχειρησιακή πραγματικότητα. Το δίκτυο επικοινωνιών στον Άρη είναι γερασμένο. Με το MAVEN εκτός μάχης, το βάρος πέφτει πλέον στους βετεράνους: το Mars Reconnaissance Orbiter (MRO), που εκτοξεύτηκε το 2005, και το 2001 Mars Odyssey, που βρίσκεται εκεί από την αρχή της χιλιετίας.
Το Mars Odyssey, ειδικότερα, είναι ο «ασθενής» που ανησυχεί περισσότερο τη NASA. Λειτουργεί ήδη πολύ πέρα από τον αρχικό του σχεδιασμό και τα αποθέματα καυσίμων του βρίσκονται σε οριακά επίπεδα. Οι εκτιμήσεις των μηχανικών τοποθετούσαν το τέλος της ζωής του ακριβώς σε αυτό το χρονικό παράθυρο, στα τέλη του 2025 με αρχές του 2026.
Αν χάσουμε και το Odyssey μέσα στους επόμενους μήνες –κάτι που θεωρείται σχεδόν βέβαιο– το Mars Relay Network θα μείνει ουσιαστικά «κουτσό», στηριζόμενο κυρίως στο επίσης γηρασμένο MRO, το οποίο αντιμετωπίζει τα δικά του προβλήματα με τις μπαταρίες και τα γυροσκόπια εδώ και χρόνια.
Η «τυφλή» εξερεύνηση
Οι επιπτώσεις για την επιστήμη είναι άμεσες. Χωρίς τους αναμεταδότες, τα ρόβερ θα αναγκαστούν να μειώσουν δραματικά τις εργασίες τους. Αντί να στέλνουν εντυπωσιακά πανοραμικά βίντεο και gigabytes φασματογραφικών δεδομένων, θα περιοριστούν σε απλά μηνύματα κατάστασης (health checks) και ελάχιστα επιστημονικά δεδομένα μέσω απευθείας σύνδεσης, η οποία είναι εξαιρετικά αργή.
Η κατάσταση αυτή εκθέτει την έλλειψη προνοητικότητας στον σχεδιασμό των διαστημικών υποδομών. Ενώ η NASA εστίαζε σε εντυπωσιακές αποστολές προσεδάφισης και στην προετοιμασία για την επιστροφή δειγμάτων (Mars Sample Return), αμέλησε την ανανέωση της «αφανούς» υποδομής που τα καθιστά όλα δυνατά: τους δορυφόρους επικοινωνιών.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Αυτή τη στιγμή, η NASA βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού. Υπάρχουν συζητήσεις για την αλλαγή της τροχιάς του TGO (Trace Gas Orbiter) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) ώστε να αναλάβει μεγαλύτερο φόρτο εργασίας, αλλά και αυτό είναι μια προσωρινή λύση.
Το μάθημα είναι σκληρό: Στο Διάστημα, όπως και στη Γη, οι υποδομές είναι βαρετές μέχρι τη στιγμή που παύουν να λειτουργούν. Σήμερα, ο Άρης είναι λίγο πιο σιωπηλός και το μέλλον της εξερεύνησής του αρκετά αβέβαιο.
