Πόσα «pixel» μπορεί πραγματικά να διακρίνει το ανθρώπινο μάτι; Και αξίζει άραγε να επενδύει κανείς σε μια υπερ-ακριβή τηλεόραση 4K ή 8K για την απόλυτη εμπειρία θέασης στο σαλόνι; Αυτά τα φαινομενικά απλά ερωτήματα βρέθηκαν στο επίκεντρο νέας έρευνας από το University of Cambridge, σε συνεργασία με τα Meta Reality Labs, τα οποία δραστηριοποιούνται έντονα στην ανάπτυξη τεχνολογιών εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας.
Τα αποτελέσματα είναι μάλλον απρόσμενα: στην τυπική απόσταση μεταξύ καναπέ και τηλεόρασης σε ένα συνηθισμένο σαλόνι, το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί να διακρίνει όλα τα επιπλέον pixels που προσφέρουν τα σύγχρονα 4K ή 8K πάνελ. Με άλλα λόγια, από ένα ορισμένο μέγεθος οθόνης και μετά, το μάτι μας παύει να «κερδίζει» ουσιαστικό όφελος από την υψηλότερη ανάλυση. Στην πράξη, μια τηλεόραση 2K ίδιων ιντσών (44’’) δείχνει σχεδόν την ίδια λεπτομέρεια σε έναν μέσο θεατή.
Για να φτάσουν σε αυτό το συμπέρασμα, οι ερευνητές εξέτασαν την ικανότητα 18 συμμετεχόντων, ηλικίας από 13 έως 46, να αντιλαμβάνονται συγκεκριμένα λεπτομερή μοτίβα στην οθόνη. Το πείραμα περιλάμβανε ποικιλία από συνθήκες: διαφορετικά χρώματα, κλίμακες του γκρι, ποικίλες αποστάσεις από την τηλεόραση, ακόμη και παρατήρηση στην περιφέρεια του οπτικού πεδίου. Αν οι συμμετέχοντες μπορούσαν να διακρίνουν τις γραμμές που εμφανίζονταν σε κάθε μοτίβο, αυτό σήμαινε ότι η όρασή τους μπορούσε να «λύσει» λεπτομέρειες σε αυτό το επίπεδο ακρίβειας.
Η ομάδα, ωστόσο, δεν περιορίστηκε στο κλασικό ζήτημα της «ανάλυσης» με τη στενή έννοια. Μελέτησε επίσης τα pixels per degree (ppd), δηλαδή πόσα pixel «χωρούν» σε μία μοίρα του οπτικού μας πεδίου. Μέχρι σήμερα, ο πιο διαδεδομένος δείκτης ήταν το όριο των 60 ppd, βασισμένο στο γνωστό πρότυπο 20/20 όρασης και τον ιστορικό πίνακα Snellen, με τις σειρές γραμμάτων που μικραίνουν προοδευτικά. Όμως ο πίνακας αυτός, όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι ειδικοί, είναι ένα μάλλον παρωχημένο εργαλείο του 19ου αιώνα, ακατάλληλο για την εποχή των σύγχρονων ψηφιακών οθονών.
Εδώ είναι που η νέα έρευνα φέρνει κάτι πραγματικά καινούργιο. Σύμφωνα με την ερευνήτρια Maliha Ashraf, η ανθρώπινη όραση έχει υψηλότερο όριο απ’ ό,τι υπολογιζόταν μέχρι σήμερα, αλλά αυτό το όριο εξαρτάται σημαντικά από το χρώμα. Στην κλίμακα του γκρι, η μέγιστη ανάλυση φτάνει τα 94 ppd. Στο πράσινο και στο κόκκινο πέφτει στα 89 ppd. Στο κίτρινο και στο βιολετί, όμως, καταποντίζεται στα 53 ppd.
Οι διαφορές αυτές δεν είναι τόσο παράξενες όσο ακούγονται. Το οπτικό μας σύστημα δεν αντιλαμβάνεται όλα τα χρώματα με την ίδια ακρίβεια και οι ερευνητές εξηγούν ότι ο εγκέφαλος παίζει κρίσιμο ρόλο σε αυτό. Ο Rafał Mantiuk, επικεφαλής της μελέτης και καθηγητής στο University of Cambridge, υπογραμμίζει ότι η ικανότητά μας να αναλύουμε λεπτομέρειες σε χρώμα είναι σαφώς μικρότερη απ’ ό,τι στο γκρι, ειδικά όταν η εικόνα πέφτει στην περιφερειακή όραση. Με απλά λόγια, τα μάτια μας είναι μέτριοι αισθητήρες, αλλά ο εγκέφαλος κάνει την… επεξεργασία ώστε να «συμπληρώνει» το οπτικό αποτέλεσμα όπως νομίζει ότι πρέπει να είναι.
Οι συνέπειες για τις βιομηχανίες καταναλωτικής τεχνολογίας είναι ενδιαφέρουσες. Αν όντως η μέση τηλεοπτική απόσταση δεν επιτρέπει στον θεατή να αξιοποιήσει τα ακραία επίπεδα ανάλυσης μιας 8K οθόνης, τότε ίσως έχουμε φτάσει στο σημείο όπου το κυνήγι της υψηλότερης ανάλυσης δεν προσφέρει πραγματικά οφέλη. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μεγάλες οθόνες χάνουν τη γοητεία τους, καθώς το μέγεθος παραμένει θελκτικό. Αλλά ίσως οι κατασκευαστές πρέπει να αναθεωρήσουν τις προτεραιότητές τους: να σχεδιάσουν οθόνες που ταιριάζουν καλύτερα στο πραγματικό εύρος οπτικής ευκρίνειας της πλειονότητας των χρηστών, αντί να βασίζονται σε ιδανικά που δεν ανταποκρίνονται στην ανθρώπινη φυσιολογία.
Η μελέτη υπενθυμίζει επίσης κάτι βαθύτερο: οι αισθήσεις μας δεν είναι φτιαγμένες για τελειότητα. Εξελίχθηκαν για να κάνουν τα πράγματα «αρκετά καλά», όχι «τέλεια». Η όρασή μας, με όλες τις παραξενιές και τα όριά της, παραμένει προϊόν ενός συστήματος που λειτουργεί βέλτιστα για επιβίωση και προσανατολισμό, όχι για την αξιολόγηση των τελευταίων εξελίξεων στις τηλεοράσεις υψηλής ανάλυσης.
