Η απώλεια όρασης λόγω βλάβης στον κερατοειδή αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες τύφλωσης παγκοσμίως. Τραυματισμοί, λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή θόλωση του κερατοειδή και, σε πολλές περιπτώσεις, η μόνη λύση είναι μια μεταμόσχευση. Αν και οι κερατοειδείς μεταμοσχεύσεις έχουν υψηλό ποσοστό επιτυχίας, η διαθεσιμότητα δότη δεν είναι εξασφαλισμένη για όλους. Σε ορισμένες χώρες ο ασθενής μπορεί να περιμένει μερικές ημέρες για τη διαδικασία, ενώ σε άλλες η αναμονή μπορεί να φτάσει ακόμη και σε χρόνια. Το χάσμα στην πρόσβαση έχει αφήσει εκατομμύρια ανθρώπους με περιορισμένες ελπίδες.
Την κατάσταση αυτή φαίνεται να αλλάζει μια πρωτοποριακή ιατρική διαδικασία που ολοκληρώθηκε στο Rambam Eye Institute στη Χάιφα του Ισραήλ. Εκεί, για πρώτη φορά παγκοσμίως, μια 3D-εκτυπωμένη κερατοειδής μεμβράνη μεταμοσχεύτηκε σε ασθενή που θεωρούνταν νομικά τυφλός, επαναφέροντας την όρασή του. Το εγχείρημα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Precise Bio, εταιρεία που ειδικεύεται σε τεχνολογίες αναγεννητικής ιατρικής και βιοκατασκευής ανθρώπινων ιστών. Η μεταμόσχευση δεν βασίστηκε σε κύτταρα δότη όπως συμβαίνει συνήθως, αλλά σε ένα τρισδιάστατα εκτυπωμένο εμφύτευμα που είχε δημιουργηθεί εξ ολοκλήρου από καλλιεργημένα, ζωντανά ανθρώπινα κύτταρα κερατοειδούς.
Το επίτευγμα αυτό σηματοδοτεί ένα τεράστιο άλμα στην αναπαραγωγή ανθρώπινων ιστών. Η τεχνολογία υπόσχεται να ανατρέψει την εικόνα της προσφοράς και ζήτησης, προσφέροντας λύση σε περιοχές όπου η εύρεση δότη αποτελεί τεράστια πρόκληση. Αντί να χρησιμοποιείται κάθε κερατοειδής από έναν και μόνο δότη για μία μεταμόσχευση, η μέθοδος της Precise Bio μπορεί να πολλαπλασιάσει αυτόν τον ιστό στο εργαστήριο. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ένας κερατοειδής από υγιή, αποβιώσαντα δότη μπορεί να καλλιεργηθεί και να δημιουργήσει περίπου 300 εμφυτεύματα. Αν η τεχνολογία κλιμακωθεί, θα μπορούσε να δώσει τέλος στις λίστες αναμονής σε πολλές χώρες και να προσφέρει ίσες ευκαιρίες θεραπείας παγκοσμίως.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η ιδέα της 3D-εκτυπωμένης κερατοειδούς μεμβράνης δεν εμφανίστηκε ξαφνικά. Η πρώτη τέτοια εκτύπωση πραγματοποιήθηκε το 2018 στο Newcastle University στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ωστόσο, χρειάστηκε σχεδόν μια δεκαετία συνεχούς έρευνας και συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων, κλινικών και μηχανολόγων ώστε η τεχνολογία να ωριμάσει και να φτάσει στο σημείο της κλινικής εφαρμογής. Η σημερινή στιγμή αποδεικνύει πόσο μακρύς είναι ο δρόμος που χωρίζει την εργαστηριακή ανακάλυψη από την πραγματική θεραπευτική χρήση σε ασθενείς.
Τα οφέλη της νέας μεθόδου δεν περιορίζονται μόνο στην αντιμετώπιση της κερατοειδικής τύφλωσης. Η Precise Bio υποστηρίζει ότι η ίδια πλατφόρμα βιοεκτύπωσης θα μπορούσε στο μέλλον να δημιουργήσει καρδιακό ιστό, καθώς και κύτταρα ή δομές που σχετίζονται με το ήπαρ και τα νεφρά. Αν κάτι τέτοιο γίνει πραγματικότητα, οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες: η έλλειψη οργάνων προς μεταμόσχευση παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη σύγχρονη ιατρική, αφήνοντας κάθε χρόνο χιλιάδες ασθενείς χωρίς θεραπευτική διέξοδο. Βέβαια, κάθε επέκταση της τεχνολογίας σε νέες εφαρμογές θα πρέπει να περάσει από αυστηρούς ελέγχους, μακροχρόνιες κλινικές δοκιμές και πλήρη αξιολόγηση ασφαλείας.
Παρόλα αυτά, η επιτυχία της πρώτης μεταμόσχευσης 3D-εκτυπωμένης κερατοειδούς μεμβράνης είναι περισσότερο από ένα εντυπωσιακό τεχνολογικό κατόρθωμα. Είναι μια αναλαμπή ελπίδας για ανθρώπους που έχουν υποστεί μη αναστρέψιμες βλάβες στην όραση και για όσους εξαρτώνται από περιορισμένους δότες για να αποκτήσουν μια ευκαιρία στη θεραπεία. Αν η τεχνολογία γίνει προσβάσιμη, μπορεί να αλλάξει ριζικά το τοπίο της οφθαλμολογίας και να ανοίξει δρόμο για μια εποχή όπου οι εργαστηριακά παραγόμενοι ιστοί θα αντικαταστήσουν συστηματικά το μοντέλο των δωρεών.
