Ενα εντυπωσιακό επιστημονικό επίτευγμα έρχεται να επιβεβαιώσει στην πράξη μία από τις πιο παράδοξες προβλέψεις της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν. Πρόκειται για το λεγόμενο φαινόμενο Terrell–Penrose, μια οπτική ψευδαίσθηση που κάνει τα αντικείμενα να φαίνονται παραμορφωμένα ή περιστραμμένα όταν κινούνται με ταχύτητες κοντά σε αυτήν του φωτός. Μετά από δεκαετίες θεωρητικών υπολογισμών, ομάδα Φυσικών από τα Πανεπιστήμια της Βιέννης και του TU Wien κατάφερε να αναπαραστήσει εργαστηριακά το φαινόμενο και να προσφέρει τις πρώτες «εικόνες σχετικότητας» στον πραγματικό κόσμο.
Επιβράδυνση του φωτός για την κατανόηση του αδιανόητου
Το πείραμα σχεδιάστηκε από δύο νέους ερευνητές, τον Dominik Hornoff και τη Victoria Helm, οι οποίοι βρήκαν έναν ευρηματικό τρόπο να προσομοιώσουν συνθήκες κοντά στην ταχύτητα του φωτός: όχι επιταχύνοντας αντικείμενα, αλλά «επιβραδύνοντας» το ίδιο το φως. Δημιούργησαν δηλαδή ένα εργαστηριακό περιβάλλον στο οποίο το φως διαδιδόταν με μόλις 2 μέτρα ανά δευτερόλεπτο, αντί για σχεδόν 300 εκατομμύρια.
Σε αυτό το περιβάλλον, με τη βοήθεια υπερταχέων παλμών laser, κίνησαν φυσικά δύο αντικείμενα (έναν κύβο και μια σφαίρα) και κατέγραψαν φωτογραφίες με χρονική έκθεση μόλις ενός πικοσεκόντ (ένα τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου). Το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία εικόνων που προσομοιώνουν την οπτική εμπειρία ενός παρατηρητή αν τα αντικείμενα κινούνταν σε πραγματικές σχετικιστικές ταχύτητες.
Η ψευδαίσθηση της περιστροφής
Όπως εξηγεί ο θεωρητικός υπεύθυνος του πειράματος, καθηγητής Peter Schattschneider, το φαινόμενο οφείλεται στον διαφορετικό χρόνο που απαιτείται για να φτάσει το φως από διάφορα σημεία ενός κινούμενου αντικειμένου στον παρατηρητή. Όταν ένας κύβος ταξιδεύει με 80% της ταχύτητας του φωτός, το φως που αντανακλάται από την εμπρόσθια και την οπίσθια όψη του φτάνει στον παρατηρητή σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αυτό δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ο κύβος έχει περιστραφεί, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει αλλάξει καθόλου θέση.
Στο πλαίσιο του πειράματος, οι ερευνητές προσομοίωσαν και τη γνωστή από τη σχετικότητα «συστολή του μήκους». Ο κύβος μετατράπηκε σε παραλληλεπίπεδο για να αποτυπώσει την παραμόρφωση που θα υπέστη λόγω της ταχύτητας, ενώ η σφαίρα «επιπεδοποιήθηκε» ώστε να μοιάζει με αντικείμενο που κινείται με το 99,9% της ταχύτητας του φωτός.
Οπτικοποίηση της θεωρίας: Το αόρατο γίνεται ορατό
Οι τελικές εικόνες δείχνουν ξεκάθαρα τις αναμενόμενες παραμορφώσεις: ο κύβος εμφανίζεται «στραμμένος», ενώ η σφαίρα διατηρεί τη μορφή της αλλά με εμφανή μετατόπιση του «πόλου» της. Πρόκειται για την πρώτη φορά που τέτοια παραμόρφωση παρατηρείται σε ρεαλιστικό πείραμα, με οπτικά δεδομένα που απεικονίζουν αυτό που για δεκαετίες ήταν απλώς θεωρητική πρόβλεψη.
Το φαινόμενο Terrell–Penrose, που πρωτοπροτάθηκε το 1959 από τους James Terrell και Roger Penrose, είχε παραμείνει επί δεκαετίες στο πεδίο της υπόθεσης, ακριβώς επειδή δεν ήταν εφικτό να κινηθούν μακροσκοπικά αντικείμενα με σχετικιστικές ταχύτητες. Παρόλο που οι συνέπειες της σχετικότητας έχουν αποδειχθεί σε πολλές εφαρμογές (όπως στη διόρθωση του χρόνου στα GPS) η καθαρά οπτική διάστασή της δεν είχε καταγραφεί με τόση σαφήνεια έως σήμερα.
Επιστημονική και φιλοσοφική σημασία
Το επίτευγμα αυτό δεν αποτελεί μόνο μια τεχνική επιτυχία. Προσφέρει ένα πολύτιμο εργαλείο για την εκλαΐκευση της Φυσικής και ενισχύει τη διδασκαλία αφηρημένων εννοιών, όπως η παραμόρφωση του χώρου και του χρόνου. Μέσα από την «επιβράδυνση» του φωτός και την αποτύπωση οπτικών ψευδαισθήσεων της σχετικότητας, οι επιστήμονες κατάφεραν να φέρουν τον παρατηρητή πιο κοντά σε έναν κόσμο που, μέχρι πρότινος, υπήρχε μόνο στους υπολογισμούς και τις εξισώσεις.
[via]
