Η ανθρωπότητα πέρασε ένα καθοριστικό όριο. Σύμφωνα με νέα έρευνα του University of Exeter, ο πλανήτης έχει πλέον ξεπεράσει το πρώτο μεγάλο «σημείο καμπής» του κλιματικού συστήματος: τον μαζικό θάνατο των κοραλλιογενών υφάλων σε θερμά νερά. Είναι το πρώτο απτό σημάδι ότι οι μηχανισμοί που κρατούσαν σταθερή τη Γη αρχίζουν να διαλύονται, και μαζί τους, η ασφάλεια των οικοσυστημάτων και των ανθρώπινων κοινωνιών.
Το δεύτερο Global Tipping Points Report, που δημοσιεύτηκε στις 13 Οκτωβρίου, προειδοποιεί ότι ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα φάση κλιματικής αστάθειας. Καθώς η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ξεπερνά το κρίσιμο όριο του 1,5°C, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ακολουθούν αλυσιδωτές και μη αναστρέψιμες αλλαγές: το λιώσιμο των πολικών πάγων, η κατάρρευση μεγάλων θαλάσσιων ρευμάτων και η αποσύνθεση του Αμαζονίου. Αν δεν αναληφθεί άμεση δράση, αυτές οι διαδικασίες θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τον πλανήτη σε κάτι αγνώριστο.
Οι επιστήμονες του University of Exeter και 86 άλλων διεθνών ιδρυμάτων περιγράφουν με ανησυχητική σαφήνεια τι σημαίνει αυτή η μετάβαση. Οι ύφαλοι που στήριζαν το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής και σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους έχουν ήδη περάσει το όριο αντοχής τους. Μαζικές εξαλείψεις ειδών καταγράφονται παντού και, ακόμη κι αν σταματήσει σήμερα η υπερθέρμανση, τα περισσότερα οικοσυστήματα υφάλων δεν θα ανακάμψουν. Μόνο λίγα απομονωμένα «καταφύγια» ενδέχεται να επιβιώσουν, υπό την προϋπόθεση ότι θα προστατευθούν άμεσα από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η κατάσταση αυτή, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Tim Lenton από το Global Systems Institute του Exeter, είναι απλώς η αρχή.
Πλησιάζουμε επικίνδυνα σε πολλαπλά σημεία καμπής που μπορούν να αλλάξουν ριζικά τον κόσμο μας. Χρειαζόμαστε άμεση και πρωτοφανή δράση από τους ηγέτες που θα συμμετάσχουν στο COP30 και από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής παγκοσμίως.
Ο Lenton σημείωσε επίσης ότι, παρότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην υιοθέτηση καθαρής ενέργειας όπως η εκρηκτική ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας και των ηλεκτρικών οχημάτων, η πρόοδος αυτή πρέπει να επιταχυνθεί θεαματικά.
Η έκθεση επισημαίνει ότι κάθε δέκατο του βαθμού πέρα από το 1,5°C αυξάνει εκθετικά τον κίνδυνο μόνιμων μεταβολών. Ο μόνος τρόπος να αναστραφεί η πορεία είναι μέσω «θετικών σημείων καμπής»: επιταχυνόμενων κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών, όπως η ταχεία διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αποθήκευση ενέργειας σε μπαταρίες και οι πολιτικές που ενισχύουν τις βιώσιμες πόλεις και την αναδάσωση.
Ο Dr. Mike Barrett, επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος του WWF-UK και συν-συγγραφέας της έκθεσης, χαρακτήρισε τα ευρήματα «εξαιρετικά ανησυχητικά».
Το γεγονός ότι οι θερμοί κοραλλιογενείς ύφαλοι έχουν περάσει το θερμικό τους σημείο καμπής είναι τραγωδία τόσο για τη φύση όσο και για τους ανθρώπους που εξαρτώνται από αυτούς για τροφή και εισόδημα. Αν δεν δράσουμε τώρα, θα χάσουμε και τον Αμαζόνιο, και τους πάγους, και τα θαλάσσια ρεύματα που στηρίζουν το κλίμα μας.
Η αναφορά επισημαίνει επίσης πως τα σημεία καμπής του πλανήτη δεν μοιάζουν με τις σταδιακές περιβαλλοντικές προκλήσεις που γνωρίζαμε. Είναι ξαφνικά, μη γραμμικά φαινόμενα που ξεφεύγουν από τον έλεγχο, και τα υπάρχοντα πολιτικά εργαλεία δεν είναι κατάλληλα για να τα αντιμετωπίσουν. Οι επιστήμονες ζητούν ριζική αναθεώρηση της κλιματικής διακυβέρνησης, ώστε να ληφθούν υπόψη αυτοί οι κίνδυνοι σε όλες τις πολιτικές για την προσαρμογή, τη διαχείριση απωλειών και τις αποζημιώσεις από καταστροφές.
Η Dr. Manjana Milkoreit από το University of Oslo τόνισε ότι η τρέχουσα πολιτική σκέψη σπάνια λαμβάνει υπόψη τα σημεία καμπής.
Η πρόληψή τους απαιτεί δράση από νωρίς, ώστε να μειωθεί το ύψος και η διάρκεια της υπέρβασης πάνω από το 1,5°C. Πρέπει να επεκτείνουμε άμεσα τις μεθόδους βιώσιμης δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα για να επιστρέψουμε σε ασφαλέστερα επίπεδα θερμοκρασίας.
Η ομάδα του Exeter συνεργάζεται ήδη με την Προεδρία του COP30 στη Βραζιλία, όπου το ζήτημα των σημείων καμπής θα αποτελέσει κεντρικό θέμα της ατζέντας. Ο πρέσβης και Πρόεδρος-designate του COP30, André Corrêa do Lago, υπογράμμισε ότι το συνέδριο θα εστιάσει στην κινητοποίηση κοινωνιών, επιστημόνων και κυβερνήσεων γύρω από την ιδέα του «Global Mutirão», ενός παγκόσμιου συλλογικού εγχειρήματος για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Παρά τη σκοτεινή προοπτική, η έκθεση αφήνει χώρο για ελπίδα. Θετικά σημεία καμπής έχουν ήδη ξεκινήσει να εκδηλώνονται: η ηλιακή και αιολική ενέργεια γίνονται φθηνότερες από τα ορυκτά καύσιμα, τα ηλεκτρικά οχήματα κερδίζουν έδαφος, ενώ νέες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και αντλιών θερμότητας αλλάζουν ριζικά τις αγορές ενέργειας. Αν αυτές οι τάσεις ενισχυθούν μέσω συντονισμένων πολιτικών –τα λεγόμενα “super-leverage points”–, μπορούν να προκαλέσουν αλυσιδωτές θετικές αλλαγές σε τομείς όπως οι μεταφορές, η γεωργία και η αστική ανάπτυξη.
Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι αυτή η μετάβαση θα είναι δίκαιη και χωρίς πόλωση, ώστε οι κοινωνίες να την αγκαλιάσουν συλλογικά. Όπως συνοψίζει ο Lenton, «μόνο με αποφασιστική πολιτική και ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών μπορούμε να στρέψουμε την τροχιά της ανθρωπότητας από την κατάρρευση προς ένα βιώσιμο μέλλον».
[source]
