Μια σταγόνα αίμα μπορεί να προβλέψει την επιλόχειο κατάθλιψη με ακρίβεια πάνω από 80%

Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μία από τις πιο συχνές επιπλοκές του τοκετού. Η διαταραχή συνήθως εμφανίζεται τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα, όταν τα επίπεδα των ορμονών οιστρογόνου και προγεστερόνης πέφτουν απότομα. Οι επιστήμονες, προσπαθώντας να κατανοήσουν τις βιολογικές ρίζες αυτής της ευάλωτης περιόδου, ανακαλύπτουν πλέον νέους τρόπους πρόληψης και διάγνωσης, και, για πρώτη φορά, έναν τρόπο πρόβλεψης.

Μια startup με έδρα το San Diego ετοιμάζεται να λανσάρει αυτόν τον χειμώνα ένα καινοτόμο τεστ αίματος που υπόσχεται να προβλέψει τον κίνδυνο επιλόχειας κατάθλιψης με ακρίβεια πάνω από 80%. Το προϊόν ονομάζεται myLuma και θα είναι το πρώτο εμπορικά διαθέσιμο τεστ που χρησιμοποιεί βιοδείκτες (μόρια του αίματος) για να προβλέψει την εκδήλωση ψυχιατρικής διαταραχής, όπως ακριβώς τα αιματολογικά τεστ εντοπίζουν σημάδια καρκίνου ή διαβήτη.

Οι έγκυες γυναίκες που θα γνωρίζουν εκ των προτέρων ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θα μπορούν να λάβουν προληπτικά μέτρα: από φαρμακευτική υποστήριξη μετά τον τοκετό, μέχρι προγραμματισμό βοήθειας στο σπίτι και τακτικές ψυχολογικές συνεδρίες.

Για τη Jennifer Payne, ψυχίατρο στο University of Virginia και επικεφαλής ερευνήτρια στις μελέτες που οδήγησαν στο myLuma, η σημασία του τεστ ξεπερνά τα εργαστηριακά δεδομένα. «Όταν η ψυχιατρική φτάνει στο επίπεδο της βιολογίας, οι άνθρωποι μπορούν να κατανοήσουν ότι πρόκειται για μια υπαρκτή, σωματική κατάσταση και όχι κάτι “στο μυαλό τους”», εξηγεί. Η Payne είναι συνιδρύτρια και μέλος της επιστημονικής επιτροπής της εταιρείας Dionysus Health, που αναπτύσσει το τεστ.

Το ενδιαφέρον της Payne για την επιλόχειο κατάθλιψη ξεκίνησε το 2001, όταν βρέθηκε στο National Institute of Mental Health. Το ερώτημα που την απασχόλησε ήταν απλό αλλά κρίσιμο: γιατί κάποιες γυναίκες επηρεάζονται δραματικά από τη μεταβολή των ορμονών μετά τον τοκετό, ενώ άλλες όχι;

Σε συνεργασία με τον Zachary Kaminsky, τότε ερευνητή στο Johns Hopkins University, αναζήτησαν απαντήσεις στο επίπεδο των γονιδίων. Ο Kaminsky, ειδικός στην επιγενετική, ανακάλυψε ότι η ορμόνη οιστρογόνο προκαλεί χαρακτηριστικά μοτίβα μεθυλίωσης σε γονίδια που σχετίζονται με τη ρύθμιση της διάθεσης. Όταν οι επιστήμονες εξέτασαν δείγματα αίματος από 51 γυναίκες, εντόπισαν δύο γονίδια — HP1BP3 και TTC9B — που παρουσίασαν ξεχωριστά μοτίβα μεθυλίωσης σε όσες εμφάνισαν επιλόχειο κατάθλιψη.

Οι ίδιες διαφοροποιήσεις μπορούσαν να εντοπιστούν ήδη από την εγκυμοσύνη, επιτρέποντας πρόβλεψη πολύ πριν από τη γέννα. Σε μεταγενέστερες μελέτες, με δείγματα εκατοντάδων γυναικών από πανεπιστήμια όπως Johns Hopkins, Emory και UC Irvine, τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν: η πρόβλεψη ήταν ακριβής σε πάνω από 80% των περιπτώσεων.

Το myLuma βασίζεται ακριβώς σε αυτά τα ευρήματα, εμπλουτισμένα με επιπλέον βιοδείκτες που βελτιώνουν την ακρίβεια. Από τον Ιανουάριο του 2026, το τεστ θα είναι διαθέσιμο πιλοτικά σε ιατρεία σε Φλόριντα, Τέξας και Καλιφόρνια. Αν και δεν έχει ακόμα την επίσημη έγκριση του FDA, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιατρικά για τη λήψη κλινικών αποφάσεων.

Δεν έχουν όλες οι γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη τα ίδια επιγενετικά χαρακτηριστικά, γι’ αυτό οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναζητούν νέους βιοδείκτες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα λεγόμενα νευροδραστικά στεροειδή, μόρια που προέρχονται από την προγεστερόνη και επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Ένα από αυτά, η αλλοπρεγνανολόνη, έχει ηρεμιστική δράση και συνδέεται με τον υποδοχέα GABA-A, που ρυθμίζει το άγχος. Κατά την εγκυμοσύνη, τα επίπεδά της αυξάνονται και πέφτουν απότομα μετά τον τοκετό. Αν η ισορροπία της με άλλα παρόμοια μόρια, όπως η ισοαλλοπρεγνανολόνη, διαταραχθεί, αυξάνεται ο κίνδυνος κατάθλιψης.

Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2025 στο Neuropsychopharmacology, οι ψυχίατροι Lauren Osborne και Jennifer Payne έδειξαν ότι οι γυναίκες με ανισορροπία σε αυτά τα μόρια ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν επιλόχειο κατάθλιψη. Η μέτρηση αυτών των χημικών δεικτών ίσως οδηγήσει σε ένα δεύτερο τεστ αίματος στο μέλλον.

Η ανακάλυψη της αλλοπρεγνανολόνης δεν βοήθησε μόνο στη διάγνωση αλλά και στη θεραπεία. Το 2019, η Sage Therapeutics παρουσίασε τη βρεξανολόνη, το πρώτο φάρμακο ειδικά για την επιλόχειο κατάθλιψη. Αν και αρχικά χορηγούνταν ενδοφλεβίως, το 2023 εγκρίθηκε μια από του στόματος εκδοχή, τη ζουρανολόνη, που δρα ταχύτερα και ευκολότερα.

Η Payne ηγείται τώρα μιας μεγάλης κλινικής δοκιμής για να αξιολογήσει την αξιοπιστία του myLuma και να ανοίξει τον δρόμο για έγκριση από τον FDA. Αν όλα πάνε όπως αναμένεται, οι γυναίκες θα μπορούν να γνωρίζουν τον κίνδυνο επιλόχειας κατάθλιψης από τα πρώτα στάδια της εγκυμοσύνης και να δράσουν έγκαιρα.

[source]