Ο Άρης ανέκαθεν ασκούσε γοητεία στους επιστήμονες, επειδή δεν μπορούμε να περάσουμε γύρο στην Ευρώπη συνδυάζει στοιχεία που μας θυμίζουν τη Γη με χαρακτηριστικά εντελώς ξένα προς τον πλανήτη μας. Για δεκαετίες, οι θεωρίες γύρω από το εσωτερικό του κόκκινου πλανήτη έμεναν υποθέσεις. Σήμερα όμως, νέες μελέτες αποκαλύπτουν ότι κάτω από την επιφάνειά του κρύβεται μια ιστορία γεμάτη βία, συγκρούσεις και «απολιθωμένα» ίχνη από την εποχή που σχηματιζόταν το Ηλιακό Σύστημα.
Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Χαραλάμπους του Imperial College London, ανέλυσε δεδομένα από το InSight lander της NASA, το οποίο βρισκόταν στην επιφάνεια του Άρη από το 2018 έως το 2022. Μέσα σε αυτά τα χρόνια, το ρομποτικό εργαστήριο κατέγραψε εκατοντάδες marsquakes, σεισμούς δηλαδή που συμβαίνουν στον πλανήτη, αλλά και δονήσεις από πτώσεις μετεωριτών. Αυτές οι «κοσμικές δονήσεις» λειτούργησαν σαν ένα είδος ηχητικής ακτινογραφίας, επιτρέποντας στους ερευνητές να χαρτογραφήσουν για πρώτη φορά με ακρίβεια το εσωτερικό του πλανήτη.
Τι βρήκαν οι επιστήμονες
Η ομάδα μελέτησε οκτώ ξεκάθαρα γεγονότα και ανασύνθεσε την εικόνα του μανδύα του Άρη, δηλαδή του στρώματος ανάμεσα στον φλοιό και τον πυρήνα. Η ανάλυση έδειξε κάτι εκπληκτικό: τεράστια κομμάτια υλικού, μερικά από τα οποία φτάνουν τα 4 χιλιόμετρα σε διάμετρο, παραμένουν «παγιδευμένα» μέσα στον μανδύα εδώ και 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή από την εποχή που ο πλανήτης σχηματιζόταν.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο Άρης πέρασε μια περίοδο έντονου βομβαρδισμού από τεράστια σώματα που περιπλανιόνταν στο νεαρό Ηλιακό Σύστημα. Κάτι αντίστοιχο πιστεύεται ότι συνέβη και στη Γη, όταν ένας γιγαντιαίος σχηματισμός συγκρούστηκε με τον πλανήτη μας, εκτοξεύοντας υλικά στο Διάστημα που αργότερα σχημάτισαν τη Σελήνη. Στην περίπτωση του Άρη, οι συγκρούσεις αυτές διέλυσαν τον αρχικό φλοιό, δημιουργώντας απέραντους ωκεανούς μάγματος. Καθώς αυτοί ψύχονταν και κρυσταλλώνονταν, άφηναν πίσω τους μεγάλες μάζες διαφορετικής σύστασης. Αυτές είναι οι «γεωλογικές κάψουλες χρόνου» που εντοπίζονται σήμερα.
Ένας πλανήτης που μοιάζει αλλά δεν είναι Γη
Σε αντίθεση με τη Γη, όπου ο φλοιός κινείται και ανακυκλώνεται συνεχώς λόγω των τεκτονικών πλακών, ο Άρης έχει έναν ενιαίο φλοιό, χωρίς παγκόσμιο μηχανισμό που να ανανεώνει τα εσωτερικά του στρώματα. Αυτό σημαίνει ότι τα απομεινάρια των συγκρούσεων παραμένουν αναλλοίωτα εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Όπως εξηγεί ο κ. Χαραλάμπους, το γεγονός ότι μπορούμε να εντοπίζουμε ακόμα τα ίχνη εκείνης της περιόδου δείχνει πόσο αργά εξελίσσεται το εσωτερικό του Άρη.
Η Γη, με το ενεργό γεωλογικό της σύστημα, έχει σβήσει τα περισσότερα ίχνη των πρώτων εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων της ιστορίας της. Αντίθετα, ο Άρης λειτουργεί σαν ένα παγωμένο αρχείο, που διατηρεί πληροφορίες για το χαοτικό ξεκίνημα του Ηλιακού Συστήματος.
Η σημασία για την επιστήμη
Η ανακάλυψη δεν αφορά μόνο τον Άρη. Αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την κατανόηση της εξέλιξης των βραχωδών πλανητών γενικότερα. Η Γη είναι ο μόνος πλανήτης με τεκτονικές πλάκες, αλλά για τον Ερμή και την Αφροδίτη γνωρίζουμε ελάχιστα. Το να έχουμε ένα «παράδειγμα» πλανήτη όπως ο Άρης, που διατήρησε την αρχαία του ιστορία, βοηθάει τους επιστήμονες να συγκρίνουν διαφορετικά μοντέλα πλανητικής εξέλιξης.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η ταυτοποίηση αυτών των απομειναριών στον μανδύα ανοίγει ένα παράθυρο στην πρώιμη γεωλογική ιστορία όχι μόνο του Άρη, αλλά και όλων των βραχωδών σωμάτων. Η μελέτη αυτών των αρχαίων ιχνών προσφέρει ενδείξεις για τις συνθήκες που μπορεί να καταστήσουν έναν πλανήτη κατοικήσιμο ή μη.
Μια ματιά στο παρελθόν του Ηλιακού Συστήματος
Μέσα στα πρώτα 100 εκατομμύρια χρόνια της ύπαρξής του, ο Άρης βομβαρδίστηκε από τεράστιους διαστημικούς βράχους, με συγκρούσεις τόσο ισχυρές που έλιωναν ολόκληρες περιοχές του πλανήτη. Οι ωκεανοί μάγματος που δημιουργήθηκαν ψύχονταν αργά, εγκλωβίζοντας μέσα τους κομμάτια από τον αρχικό φλοιό.
Εκεί όπου η Γη αναδιαμορφώθηκε και απέκτησε τεκτονικές πλάκες, ο Άρης «πάγωσε» σε μια πιο πρωτόγονη κατάσταση, διατηρώντας τα απομεινάρια αυτής της βίαιης περιόδου. Οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η στασιμότητα είναι που επιτρέπει σήμερα την ανίχνευση των αρχαίων «κομματιών» στον μανδύα του.
Ένα παγκόσμιο παζλ
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science δείχνει πόσο μακριά έχουμε φτάσει στην κατανόηση του κόκκινου πλανήτη. Από τα πρώτα τηλεσκόπια που τον παρατηρούσαν σαν ένα μικρό κόκκινο σημείο στον ουρανό, φτάσαμε στο σημείο να χαρτογραφούμε το εσωτερικό του με βάση τα σήματα που αφήνουν οι σεισμοί του.
Το παζλ του Άρη συνεχίζει να συμπληρώνεται. Κάθε νέο κομμάτι μάς φέρνει πιο κοντά όχι μόνο στην κατανόηση του ίδιου του πλανήτη, αλλά και στη βαθύτερη ερώτηση: πώς σχηματίζονται και εξελίσσονται οι κόσμοι που μας περιβάλλουν. Η Γη, ο Άρης, η Αφροδίτη και ο Ερμής μπορεί να ξεκίνησαν από παρόμοιες συνθήκες, αλλά η ιστορία τους πήρε διαφορετικούς δρόμους.
Ο Άρης, με την αργή και σχεδόν παγωμένη του εξέλιξη, μας προσφέρει το σπάνιο προνόμιο να κοιτάξουμε πίσω στον χρόνο και να δούμε πώς ήταν το Ηλιακό Σύστημα όταν ακόμα έπαιρνε μορφή. Και αυτή η γνώση ίσως είναι και το κλειδί για να καταλάβουμε τις πιθανότητες ζωής πέρα από τον πλανήτη μας.
[via]
