Περισσότερα από δέκα χρόνια συνεχών παρατηρήσεων ήταν αρκετά για να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε τον ουρανό. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), σχεδιασμένο για να χαρτογραφήσει τον Γαλαξία μας με ακρίβεια που ποτέ άλλοτε δεν είχε επιτευχθεί, έχει συγκεντρώσει δισεκατομμύρια δεδομένα, αποκαλύπτοντας εκπληκτικές λεπτομέρειες για τη γέννηση, την εξέλιξη και το μέλλον των άστρων.
Η αποστολή είχε ως βασικό της στόχο την απογραφή των σμηνών άστρων, τα οποία λειτουργούν σαν πραγματικά φυτώρια για τη δημιουργία νέων αστρικών σωμάτων. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι: τα ανοιχτά σμήνη, που περιλαμβάνουν εκατοντάδες ή και χιλιάδες άστρα και εντοπίζονται κυρίως στον γαλαξιακό δίσκο, και τα σφαιρωτά σμήνη, πολύ παλαιότερα και πυκνότερα, τα οποία μπορούν να φιλοξενούν εκατομμύρια άστρα. Τα δεδομένα του Gaia αποκάλυψαν ότι αυτά τα σμήνη δεν είναι ανεξάρτητες οντότητες, αλλά κομμάτια ενός πολύ μεγαλύτερου ιστού που διατρέχει τον Γαλαξία.
Μελετώντας την κίνηση και τη φωτεινότητα δισεκατομμυρίων άστρων, οι επιστήμονες μπόρεσαν να εντοπίσουν αλυσίδες από διασυνδεδεμένες συσσωρεύσεις, δομές που εκτείνονται σε χιλιάδες έτη φωτός. Έτσι, περιοχές σχηματισμού άστρων όπως ο Ωρίωνας και ο Σκορπιός - Κένταυρος δεν θεωρούνται πλέον τυχαίες συγκεντρώσεις, αλλά μέρη ευρύτερων συστημάτων που συνδέονται μεταξύ τους μέσω νημάτων από αστέρια και αέρια.
Ένα από τα πιο συναρπαστικά ευρήματα αφορά τις λεγόμενες «ουρές παλίρροιας». Πρόκειται για μακριές λωρίδες άστρων που εκτείνονται από τα σμήνη, όταν αυτά διαταράσσονται από το πέρασμα κοντά σε μοριακά νέφη, Σκοτεινή Ύλη ή τον ίδιο τον γαλαξιακό πυρήνα. Χάρη στο Gaia, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να εντοπίσουν ουρές τεράστιας κλίμακας, όπως εκείνες του σμήνους των Υάδων, που απλώνονται σε χιλιάδες έτη φωτός. Αυτές οι ουρές καταγράφουν την αργή αλλά αναπόφευκτη διασπορά των άστρων μέσα στον Γαλαξία.
Διαβάστε επίσης
Το τηλεσκόπιο δεν περιορίστηκε μόνο στη μεγάλη εικόνα, αλλά αναδιαμόρφωσε και την κατανόησή μας για τη γειτονιά του Ήλιου. Μέσα από τρισδιάστατους –ακόμη και εξαδιάστατους, αφού περιλαμβάνουν και τις ταχύτητες των άστρων– χάρτες, το Gaia έφερε στο φως άγνωστες λεπτομέρειες για νεφελώματα αερίων, άστρα σε πρώιμο στάδιο και μικρές αστρικές ομάδες που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από το Ηλιακό μας Σύστημα.
Τα δεδομένα έδειξαν ότι πολλά νεαρά άστρα δεν σχηματίζονται σε συμπαγή και σταθερά σμήνη, όπως πιστευόταν παλαιότερα, αλλά σε πιο χαλαρές και διάσπαρτες ομάδες. Στη συνέχεια, οι ομάδες αυτές διαλύονται με το πέρασμα του χρόνου, αφήνοντας τα άστρα να ενσωματωθούν στο ευρύτερο γαλαξιακό περιβάλλον.
Η ανακάλυψη του αόρατου αυτού ιστού, που ενώνει περιοχές και σμήνη σε κλίμακες χιλιάδων ετών φωτός, αλλάζει ριζικά τον τρόπο που κατανοούμε την εξέλιξη του Γαλαξία. Το Gaia απέδειξε ότι η ιστορία των άστρων δεν είναι απλώς μια υπόθεση μεμονωμένων γεννήσεων και θανάτων, αλλά μέρος μιας αλληλοσυνδεόμενης αφήγησης, όπου δυνάμεις βαρύτητας, αέρια νέφη και σκοτεινή ύλη υφαίνουν έναν δυναμικό καμβά.
Το έργο του ESA δεν σταματά εδώ. Καθώς τα δεδομένα συνεχίζουν να αναλύονται, οι αστρονόμοι προσβλέπουν σε ακόμη βαθύτερη κατανόηση για το πώς γεννιούνται και εξαπλώνονται τα άστρα, και πώς όλα αυτά συνδέονται με την τελική μοίρα του ίδιου του Γαλαξία μας.
[via]
